شاخۀ چهارم
دولت،
یک قرن پیش، انقلاب مشروطیت نوید دموکراسی
را به ایرانیان داد. دربین "کشورهای جنوب"، ایران اولین کشوری بود که
اینگونه در جهت دموکراسی قدم پیش گذاشت. حدوداَ نیم قرن از روزی که مصدق مجلس را
ترک و برای ارتباط مستقیم با وجدان جمعی ایرانیان به میان مردم رفت میگذرد.
استعمارگران دنیا در بالاترین سطوح خود و عملۀ آنها در پائین ترین سطوح انسانیت،
در داخل کشور ، با موفقیت، کمر در شکست جنبش استقلال بستند. بیش از ربع قرن از
پیروزی گل بر گلوله میگذرد ومردم با دست خالی و با شعارهای ِ انقلابی ِ آزادی و
استقلال، طومار طبل تو خالی ِ " ژاندارم منطقه " و "جزیرۀ
ثبات" را بربستند.
سوٌال اینست که چرا اینچنین مردمی در قرن بیست و یکم، در اینچنین مرز و بومی، هنوز در قهقرای نظام واپسگرای تمامیت خواهی اینچنانی "زندگی" میکنند و با تصمیمهایی که در بزنگاههای سرنوشت- ساز میگیردند، ندانسته به ادامۀ بقای مستبدان و سرکوبگران عصر خود کمک میکنند. گوهر پر بهای آزادی ، رشد و استقلال را چرا و چگونه به این ارزانی از دست میدهند؟ اعتماد بنفس و باور به خویش ِ بایستۀ این مردم کجاست که در صحنه بمانند و از حقوق حقۀ خود دفاع کنند؟ و چه عوامل و سازو کارهایی در کارند که مردم، منفعل و کار پذیر میشوند و در مقابل مستبدان و ظالمان و سرکوبگران، در حد یک نظاره گر سقوط میکنند؟
سوٌال اینست که چرا اینچنین مردمی در قرن بیست و یکم، در اینچنین مرز و بومی، هنوز در قهقرای نظام واپسگرای تمامیت خواهی اینچنانی "زندگی" میکنند و با تصمیمهایی که در بزنگاههای سرنوشت- ساز میگیردند، ندانسته به ادامۀ بقای مستبدان و سرکوبگران عصر خود کمک میکنند. گوهر پر بهای آزادی ، رشد و استقلال را چرا و چگونه به این ارزانی از دست میدهند؟ اعتماد بنفس و باور به خویش ِ بایستۀ این مردم کجاست که در صحنه بمانند و از حقوق حقۀ خود دفاع کنند؟ و چه عوامل و سازو کارهایی در کارند که مردم، منفعل و کار پذیر میشوند و در مقابل مستبدان و ظالمان و سرکوبگران، در حد یک نظاره گر سقوط میکنند؟
گفته میشود که روشنفکران معاصر هر انقلاب، سالها از مردم ایران جلو بوده اند. ولی بر فرض که چنین فرضی وارد است، آیا این روشنفکران ازجنس خدایگان بوده واز امدادهای غیبی برخوردار بوده اند و یا اینکه آنها هم چون سایرین، انسانهایی خاکی بوده ولی صرفا ً از امکان انتقال ِ پیغامشان به تعداد کافی از سایر مردم قاصر مانده اند. اگر در اول انقلاب امکان ارتباط با مردم به چند روزنامه و با تمام تنگناهایی چون جیره بندی کاغذ و غیره و در جو سانسور و خود سانسوری، محدود نمیشد،...... اگر رسانه های جمعی ِ صوتی و تصویری بحث آزاد، تبادل نظر، راٌی زنی، ....... را ادامه میدادند تا این روش میمون در جامعه تمرین شده و جا بیفتد و روشهای مسالمت آمیز را جایگزین خشونت و حذف هر خلاف عقیده ای بگرداند....... اگر در ایران، که به نظر صاحب نظران ِ حتی غیر ایرانی و بخصوص امریکایی، از موقعیت بسیار استثنائی و فوق العاده مهمی، نه تنها در منطقه، که در دنیای اسلام خصوصا و در کل جهان عموما ، برخوردار است، شعارها و خواسته های مردم در انقلاب 1357 از جمله مردمسالاری و آزادی استوارانه پایه گذاری میشد، .... ما و شما و وطنمان و... در موقعیتی دیگر می بودیم. از زیادگویی کاملا بدور است که بگوییم حتی دنیا، نیز دنیایی دیگر میبود. رادیکالیسم ِ اسلامی با ابعاد مشمئز کنندۀ خشونت آمیز ِ فعلی فقط در جو خفقان و سانسور بود که توانست پایه بگیرد و رشد کند و منجر به مسابقۀ خشونت تلخ طالبان ها و تمامت خواهان ددمنش آنها در ایران و سایر نقاط دنیا شود. زیر انظار ناباورانۀ انسانهای دنیا در اوان قرن بیست و یکم، نظاره گر جنایتهای واکنشی ِ قدرتمداران شرقی و غربی از نوع یازدهم سپتامبر و تجاوز به افغانستان و عراق شدیم. اگر دکتر مصدق میتوانست به میان مردم رفتن ها را و آنها را در صحنه نگاهداشتن ها را در تمام ایران و با ابعادی وسیع ادامه میداد؛ اگر افکار آزادی خواهانۀ نمونه هایی چون دکتر مصدق ها و شهید فاطمی ها .... با رسانه های جمعی در اختیار تودۀ مردم قرار میگرفت و مجالی برای بحث های آزاد و پرداخته شدن در جریان آزاد اندیشه پیدا میکرد، در سال سی و دو، بیست و پنجم مردادی پیش نمی آمد که به بیست و هشتم مرداد بیانجامد. مگر شعبان بی مخ در نهایت چند نفر را بسیج کرد؟ مگر طرفداران آقای کاشانی ها و آقای بقایی ها و توده ای ها و شاه پرستان همگی در مجموع چقدر عده و عده را تشکیل میدادند که با اعمال و موضع گیری های خود و یا با از صحنه کنارکشیدن های خود ( اعضای حزب توده دستور داشتند اصلا از خانه خارج نشوند ) منجر به ربع قرن استبداد محمد رضا پهلوی شدند. رژیم پهلوی البته با بستن راه اندیشه بر سر کار آمد و ادامۀ حیاتش، بدون آن حتی متصور هم نبود، ولی اگربرفرض محال، بجای سانسور و خفقان، توضیح المسائل و ولایت فقیه آقای خمینی را مثلا جزو واحدهای درسی اجباری دبیرستانها و دانشگاهها میکرد، آیا صف گروه های مردم برای زیارت "امام" در مدرسۀ علوی ویا دیدن عکس او در ماه و ریش وی در لای قرآن او چنان طول طویلی پیدا میکرد؟
مطاع آزادی و رشد و استقلال، مطاعی نیست که بی مشتری بماند و فقط کافیست این مطاع در بازار فکر و اندیشه، امکان عرضه شدن پیدا کند تا مشتریان، این کالای پر ارزش را، سر دست ببرند. مسلما ً در این بازار رقیبانی هم هستند که با استفاده از هر طریقی، میخواهند فروشندگان دموکراسی را از صحنۀ رقابت بدر کنند. ولی چون بخوبی میدانند که هرآینه عرصه، باز و انتخاب، ممکن باشد، جنس ِ بنجل ِ استبداد و خفقان و خشونت روی دستشان باد خواهد کرد، به هر مستمسَکی متشبث میشوند، طبق توضیح مختصر این نوشتار، چه وسیله ای موثرتر از وسایل ارتباط جمعی و چه تیغی برّاتر از شمشیر سانسور در رسانه های گروهی .
آمریکا را اولین ابرقدرت روی زمین میخوانند. نیویورک تایمز، وجدان جهانی را
" دومین ابرقدرت " خواند. خوب که بنگری واقعیت، عکس این است. بدون شک قدرت این وجدان جهانی و افکار عمومی جهان از جمله افکار عمومی آمریکا است که در نهایت تعیین کننده سازوکارها و روابط این "ابر قدرت دنیا" با مردم دهکدۀ جهانی، از جمله شهروندان آمریکایی میشود و آن را تحت الشعاع قرار میدهد. بدون جو سازی هایی که همه، بخوصوص آنها که در امریکا زندگی میکردند، شاهد آن بودیم تهاجم و اشغال افغانستان و عراق نا ممکن بود. متاسفانه تعداد رسانه های گروهی مستقل بسیار معدود و دامنۀ عملشان بسیار محدود است. آنها هم که هستند در تنگناها و حتی مخاطرات فراوان امروز را فردا میکنند. جای تعجب نیست که در افغانستان و عراق کارکنان و مخبران شبکۀ الجزیره، در پی حملات "اشتباهی" ویا "غیر عمدی" نیروهای اشغالگر امریکایی و انگلیسی به آنها، بیشترین تلفات را داشتند. متاسفانه با در دست داشتن و کنترل قسمت عمدۀ رسانه های گروهی دنیا در دست گروهی خاص، اعتراض هایی که به این جنایات برآمد به جایی راهبر نشد و در خود امریکا کمتر به گوشها و چشمها رسید.
بدون شک، رژیم جمهوری اسلامی به هیچ وجه ماندنی نیست. دیر یا زود، قطرات مقاومت و اعتراض، بهم پیوسته واقیانوس تشنۀ آزادی و رشد و استقلال، بنیاد استبداد دینی را بر خواهد کند. ولی آیا اینبار میتوانیم دموکراسی، تحمل عقاید ِ غیر، آزادی، امکانات رشد برای همه، استقلال، رعایت حقوق همۀ دیگران و حتی حقوق دشمنی که حقوق ما و بقیه را زیر پا گذاشته است، حذف خشونتهای فیزیکی و غیر آن،...... را در وطن بنیاد قرار داده و پیوسته و مدام در راه تکامل آن بکوشیم و آنرا پاسدار باشیم و پایدار کنیم؟ به قول حافظ: گوی توفیق و کرامت در میان افکنده اند. آیا نسل ما لیاقت این کرامت را دارد و موفق به بنام خود ثبت کردن این توفیق در دفتر تاریخ خواهد شد؟ و یا اینکه دوباره، بعد از گذشت چند سال استبدادی با شکل و رنگ دیگری بر وطنمان حاکم خواهد شد و استعدادهای نسل ما و چند نسل دیگر زندانی در ایران و آواره در تبعید، نفله خواهد شد؟ بجای شاه، فقیه نشست،...... قدرتمداران بعدی با چه عنوانی بر اریکۀ قدرت خواهند نشست؟ بجای زور در بی حجابی، زور در باحجابی زنان نشست،..... تئوریسینهای بعدی چه پوششی را برای مردم تصمیم خواهند گرفت؟ بجای شکنجه، حد و تعزیر نشست،..... زندانبانان ِ حیوان خوی و سادیسمی بعدی با چه کلاه شرعی و ایدئولوژیکی در توهین به انسانیت انسان و حقوق وی مشغول به کار خواهند شد؟ ......
شیرازۀ رژیم جمهوری اسلامی، تئوری ِ ولایت فقیه است که مهمترین اصلی است که اگر آن نبود وضعیت کشورمان (و به جرا ٌت حتی وضعیت دنیا ) این که هست نمی شد. اگر به جای ولایت فقیه، ولایت جمهور مردم در ایران پایه می گرفت و خشونت، آنهم از نوع خشونت دینی به شکل و ابعاد امروز فراگیر نمیشد، اینگونه وحشی گری و خشونت را با اسلام و مسلمان مرادف نمیدیدیم . از خود بپرسیم، درچند سال ِ قبل از انقلاب چند نفر از ایرانیان از آن، کوچکترین اطلاعی داشتند؟ در بارۀ آن موضوع به این مهمی که از عوامل اصلی تبدیل انقلاب به ضد آن شد، تودۀ ایرانیان ِ سی و پنج میلیون نفری که جای خود ، از هفتاد و چند نفرعضو مجلس خبرگان که میبایستی به وجود این اصل در قانون اساسی رای مثبت و یا منفی می دادند، چند نفر این تئوری را میفهمیدند وعواقب ِ امروزه مشهود آن در مخیلۀ کدامشان میگنجید ؟ با سانسوربازی های رایج آنروزها مخالفین تئوری ولایت فقیه هم در موقع عمل و در بزنگاه را ٌی گیری، از حقوق مردمی که با رآی آنها به مجلس خبرگان راه پیدا کرده بودند به دفاع بر نخواستند و به عهد و پیمان خود با آنها وفا نکردند. برای یکی ( آقای گلزادۀ غفوری ) سفر مسکو "پیش آمد" ( و البته بعدها فرزندان وی در رژیم ولی فقیه و به دستور فقیه اعدام شدند )،.... و دیگری ( آقای عزت الله سحابی)، با تشر ِ موافقین ولایت فقیه، کوتاه آمد....... و در انتها بیست و دو سه نفر بیشتر به ولایت فقیه رآی مخالف ندادند. وقتی آقای بنی صدر از آقای مرتضی حائری، فرزند بنیان گذار حوزۀ علمیۀ قم خواست که نظر مخالف خود را در جامعه ابراز کند، وی "ضعیف بودن قلبش" را دلیل عدم تواناییش به این کار توجیه نمود! آیا اگر با وجود ِ آزاد رسانه های گروهی، و به بحث آزاد گذاشتن این مهم، ولایت و یا حتی نظارت فقیه چه برسد به ولایت مطلقۀ او محلی از اعراب پیدا میکرد؟ اگر رسانه های گروهی میتوانسـتند این مطلب را با ابعاد وسیع در جامعه به بحث آزاد بکشانند و شفاف گردانند، آیا آقای گلزادۀ غفوری ها جراٌت مسافرت به مسکو! و یا هر گونه عذر و بهانۀ مسخرۀ دیگری را دلیل غایب شدن از جلسۀ رای گیری و یا ترفندهای وسط – بازانۀ دیگری را مستمسک شانه خالی کردن از وظیفۀ نماینده گی خود پیدا میکردند؟ آیا هیچ آخوندی موفق به منفعل کردن امثال آقای سـحابی ها میشدند؟ آیا اگر امثال ایـشـان فشار افکار عمومی را قوی تر از فشار آخوندها می یافتند، توان این را داشتند که به ولایت فقیه رای منفی ندهند؟ آیا فشار افکار عمومی مریدان آقای حائری ها به ایشان قوت قلب! کافی وبایسته را نمیداد که نظر خود را زلال و شفاف در جامعه مطرح و از آن آزادانه و در بحثهای آزاد دفاع کند؟
در بحبوحۀ مبارزات سالهای نخست وزیری
مصدق، ماشین پروپاگندا، سخت فعال شد. با توجه به انتشار مدارک آمریکایی و انگلیسی
ِ کودتای 28 مرداد (http://www.banisadr.com.fr/Books/CIA/html/CIA.html ) و مطالعۀ آنها، حال میدانیم که حتی بعضی از کایکاتورهایی که در
مطبوعات موافق شاه منتشر میشد، توسط کاریکاتوریستهای آمریکایی و انگلیسی وابسته به
سیستم جاسوسی کشورهای متبوعشان، تهیه و برای طبع به ایران فرستاده میشد. و به یاد
داریم که شهید فاطمی را نوکر انگلیسها تبلیغ میکردند! در حالی که بر اساس آن مدارک،
یکی از خواستهای غیر قابل گذشت انگلیس، اعـدام کردن دکتر فـاطمی بود. ولی با تمام
این احوال، این مطلب در ذهن عده ای جا افتاده بود که فاطمی جاسوس انگلیس است! واین
در حالیست که شهید فاطمی از بیشترین ضربه ها را به استعمار انگلیس زد و تا پای مرگ
در این مبارزه پایمردی کرد. آیا اگر آقایان فاطمی و مصدق و سایر طرفداران آزادی،
از رسانه های گروهی آن زمان برای رساندن پیامشان به مردم و اطلاع رسانی ِ جزئیات
کودتا به مردم و در صحنه نگه داشتن آنها استفاده میکردند، میتوانست بیست و هشت
مردادی در کار باشد؟
پروپاگندا ( propaganda )از نظر لغوی تعریفهایی چون: "جو سازی"، "در جامعه بی تفاوتی به موضوعی، و حساسیت به مطلبی دیگر را برانگیختن"، "نیمی و یا قسمتی از حقیقت را گفتن و مابقی را عمداً حذف کردن" ( که از کذب آشکار شنیع تر است)، "شستشوی مغزی توده ها"، "فکر سازی"، "نظر سازی"، ویا "ضد اطلاعات"، ویا با تفصیل "پیشبرد سیستماتیک یک تئوری یا یک دکترین یا یک هدف و یا یک نظرو عقیده...." و یا "پیشبرد و تسری اطلاعات ِ بازتابندۀ یک تئوری یا یک دکترین یا یک هدف و یا یک نظرو عقیده.... " معنی شده است. از این وسیله و روش بخصوص در جنگ بین الملل و از جانب همۀ کشورهای وارد در کارزار استفاده شد. وقتی این لغت بکار برده میشود، علی القاعده در اذهان دوران جنگ و علی الخصوص روشهای فاشیستها و نازیها در زمان جنگ جهانی تداعی میگردد و این در حالی است که متفقین هم عیناً از این روشها استفاده کردند. در تحقیق در این روش به افکار رادیکال و تمامت خواه دینی برخورد میکنیم و احتمالا از نظر ریشۀ لغوی باید به سال 1622 برویم که برای اشاعۀ مسیحیت، کلیسای کاتولیک رم دست به تاسیس (Sacred Congregation for Propagation of Faith) یا "گروه مقدس برای پیشبرد ایمان" زد که با جو سازی و تبلیغات یکجانبه به اشاعۀ مذهب کاتولیک درمناطقی از دنیا که از آن پیروی نمیکردند بپردازد. این روش با موفقیت روبرو بود و با کار این "گروه مقدس" عدۀ قابل توجهی به مذهب کاتولیک گرویدند.
پروپاگندا ( propaganda )از نظر لغوی تعریفهایی چون: "جو سازی"، "در جامعه بی تفاوتی به موضوعی، و حساسیت به مطلبی دیگر را برانگیختن"، "نیمی و یا قسمتی از حقیقت را گفتن و مابقی را عمداً حذف کردن" ( که از کذب آشکار شنیع تر است)، "شستشوی مغزی توده ها"، "فکر سازی"، "نظر سازی"، ویا "ضد اطلاعات"، ویا با تفصیل "پیشبرد سیستماتیک یک تئوری یا یک دکترین یا یک هدف و یا یک نظرو عقیده...." و یا "پیشبرد و تسری اطلاعات ِ بازتابندۀ یک تئوری یا یک دکترین یا یک هدف و یا یک نظرو عقیده.... " معنی شده است. از این وسیله و روش بخصوص در جنگ بین الملل و از جانب همۀ کشورهای وارد در کارزار استفاده شد. وقتی این لغت بکار برده میشود، علی القاعده در اذهان دوران جنگ و علی الخصوص روشهای فاشیستها و نازیها در زمان جنگ جهانی تداعی میگردد و این در حالی است که متفقین هم عیناً از این روشها استفاده کردند. در تحقیق در این روش به افکار رادیکال و تمامت خواه دینی برخورد میکنیم و احتمالا از نظر ریشۀ لغوی باید به سال 1622 برویم که برای اشاعۀ مسیحیت، کلیسای کاتولیک رم دست به تاسیس (Sacred Congregation for Propagation of Faith) یا "گروه مقدس برای پیشبرد ایمان" زد که با جو سازی و تبلیغات یکجانبه به اشاعۀ مذهب کاتولیک درمناطقی از دنیا که از آن پیروی نمیکردند بپردازد. این روش با موفقیت روبرو بود و با کار این "گروه مقدس" عدۀ قابل توجهی به مذهب کاتولیک گرویدند.
در ادامه نوشتارم، سعی خواهم کرد از افکار
ِ بعضی فکوران و سیّاسی ِ بعضی سیاست بازان مثالهایی بیاورم. به زمان های نزدیک تر
رجوع کنیم. شاید هارولد لاسول (Harold
Lasswell
1902-1978) که بعد از مرگ برادرش در سن کودکی تنها
فرزند پدر ِ کشیش ومادر ِ معلمش شد و از نظرات فروید متآثر بود، از اولین کسانی
بود که از پروپاگندا تعریفی کلاسیک داد. تاٌثیر خانوادۀ مذهبی وی، مذهبی یونان زده
که سازنده و پردازندۀ دوران تفتیش عقاید و ولایت مطلقۀ پاپ بر جان و مال ناموس
مردم، غیر قابل انکار است. او که از اساتید سرشناس دانشگاههای معتبر آمریکا بود، و
این مقام در پیشبرد نظرات وی در افکار منورالفکران آن زمان مؤثر بود (
"سنجیدن حق به مرد" عادتی همه مکانی و همه زمانی است)، از پایه گذاران
ارتباطات مدرن و از شخصیتهای برجستۀ علوم سیاسی آمریکا محسوب میشود. بزعم وی
پروپاگندا چهار رسالت اصلی دارد:
یکم برانگیختن خشم مفرط ونفرت کور بر علیه دشمن، دوم خراب کردن روحیۀ دشمن، سوم تقسیم من درآوری ِ خودی ها و غیر آنها و نگهداری و استحکام دوستی و مودت در بین خودیها و چهارم جلب دوستی و همکاری افراد خنثی از طروق پروپاگندا.
لاسول معتقد بود که "ما نباید به دگماتیسم دموکراتیکی که میگوید مردم صلاح خود را بهتر میدانند گردن نهیم. این ما هستیم که توانایی این قضاوت را داریم و خوب و بد مردم را بهتر از خودشان میدانیم. ما میبایست هوشیار باشیم که مردم این فرصت را پیدا نکنند که بر اساس سوء قضاوت هاشان تصمیمی بگیرند." هیهات که این تفکر نیز مرزهای زمان و مکان را در نوردیده و محصولی چون " اگر سی و پنج میلیون بگویند آری من می گویم نه! " را ببار میآورد. اگر در اوان انقلاب برای افکار عمومی، مرجعی به عنوان رسانه های گروهی آزاد در نظر گرفته میشد آیا تفرعنی از این نوع جراٌت جبروت در خود میدید؟ فشار افکار عمومی دنیا و رسانه های گروهی جهان، همین آقای خمینی را وادار به موضع گیری ها و ابراز نظرهایی از نوع آنها که در فرانسه شاهد آن بودیم را نمود که به وی مقامی والاتر از گاندی و مندلا را می بخشید. ولی به محض احساس اطمینان از کوبیده شدن میخ قدرت ابراز نظرات وی رنگ دیگری گرفت. رنگ خودکامگی را حتی دراولین سخنرانی وی بعد از مراجعت به ایران، در بهشت زهرا در سال 1357 میتوان مشاهده کرد.
از آموزشهای دیگرلاسول یکی این بود که " یک پیغام را از بیش از یک کانال به مردم میتوان رساند." بر اساس " مدل ارتباطات ِ" وی ، این سوال ساده باید پاسخ داده شود: "چه کسی از کدام کانال به چه کسانی چه چیز را با چه تاثیری میگوید؟ " در واقع "چه کسی" کنترل کننده گان ارتباطات و وسائل ارتباط جمعی ، و " به چه کسانی" گروه مورد هدف "چه کسی" ، و "چه تاثیری" اثر و واکنش مردم و بالاخره "از چه کانالی" مطالعات و تحقیقات در رسانه های گروهی میباشد. به آمریکای امروز بنگریم که هنوز بعد از گذشت چند سال از هجوم به عراق با بهانۀ اسلحۀ کشتار جمعی و اجرای آن نمایشهای مضحک توسط وزیر خارجه ( پاول ) در سازمان ملل، و بقیۀ گردانندگان سیاست آمریکا، در مکانها و موقعیتهای دیگر، و در بوق و کرنای وسایل ارتباط جمعی سراسر دنیا پخش کردن آنها، هنوز عدۀ کثیری از شهروندان آمریکا به صحت این ادعای موهوم باور دارند. و حتی عده ای می اندیشند که این چنین تسلیحاتی بوده و کشف شده است! این در حالیست که پنتاگن از شروع تجاوز به عراق گروه خاصی را ما ٌمور جستجو وکشف اسلحۀ کشتار جمعی در این کشور کرد. علی رغم اینکه برای این ما ٌمورین همه گونه امکانات و تسهیلاات فراهم بود تا بلکه با پیدا شدن اسلحۀ کشتار جمعی آبرویشان خریده شود، آنها اثری از آثار این تسلیحات پیدا نکردند و بالاخره بعد از انحلال، این گروه نتیجۀ کار خود را در جلسه ای غیر سری و عمومی به کنگرۀ آمریکا اعلام نمودند. ولی متا ٌسفانه، رسانه های جمعی این خبر را وسیعاً سانسور کردند.از جمله معلمان این قدرت پرستان امروز، لاسول بود که با مطالعات وسیعش در وسایل ارتباط جمعی تعریفی جدید و خوانا از پروپاگندا داد که توسط آن میتوان به کمک تصاویر، الفاظ، موسیقی، نمایشها، نقوش و سمبولها، داستانها، اشعار، میگویندها و شایعات.... افکار عمومی را هدایت کرد. پروپاگندا رویۀ اثرگذاری عمل انسانها توسط دستکاری مظاهر ونمادهاست. این نمادها را میتوان از جمله به صورت گفتاری، نوشتاری، تصویری، و یا به شکل موسیقی و غیره بکار برد.
یکم برانگیختن خشم مفرط ونفرت کور بر علیه دشمن، دوم خراب کردن روحیۀ دشمن، سوم تقسیم من درآوری ِ خودی ها و غیر آنها و نگهداری و استحکام دوستی و مودت در بین خودیها و چهارم جلب دوستی و همکاری افراد خنثی از طروق پروپاگندا.
لاسول معتقد بود که "ما نباید به دگماتیسم دموکراتیکی که میگوید مردم صلاح خود را بهتر میدانند گردن نهیم. این ما هستیم که توانایی این قضاوت را داریم و خوب و بد مردم را بهتر از خودشان میدانیم. ما میبایست هوشیار باشیم که مردم این فرصت را پیدا نکنند که بر اساس سوء قضاوت هاشان تصمیمی بگیرند." هیهات که این تفکر نیز مرزهای زمان و مکان را در نوردیده و محصولی چون " اگر سی و پنج میلیون بگویند آری من می گویم نه! " را ببار میآورد. اگر در اوان انقلاب برای افکار عمومی، مرجعی به عنوان رسانه های گروهی آزاد در نظر گرفته میشد آیا تفرعنی از این نوع جراٌت جبروت در خود میدید؟ فشار افکار عمومی دنیا و رسانه های گروهی جهان، همین آقای خمینی را وادار به موضع گیری ها و ابراز نظرهایی از نوع آنها که در فرانسه شاهد آن بودیم را نمود که به وی مقامی والاتر از گاندی و مندلا را می بخشید. ولی به محض احساس اطمینان از کوبیده شدن میخ قدرت ابراز نظرات وی رنگ دیگری گرفت. رنگ خودکامگی را حتی دراولین سخنرانی وی بعد از مراجعت به ایران، در بهشت زهرا در سال 1357 میتوان مشاهده کرد.
از آموزشهای دیگرلاسول یکی این بود که " یک پیغام را از بیش از یک کانال به مردم میتوان رساند." بر اساس " مدل ارتباطات ِ" وی ، این سوال ساده باید پاسخ داده شود: "چه کسی از کدام کانال به چه کسانی چه چیز را با چه تاثیری میگوید؟ " در واقع "چه کسی" کنترل کننده گان ارتباطات و وسائل ارتباط جمعی ، و " به چه کسانی" گروه مورد هدف "چه کسی" ، و "چه تاثیری" اثر و واکنش مردم و بالاخره "از چه کانالی" مطالعات و تحقیقات در رسانه های گروهی میباشد. به آمریکای امروز بنگریم که هنوز بعد از گذشت چند سال از هجوم به عراق با بهانۀ اسلحۀ کشتار جمعی و اجرای آن نمایشهای مضحک توسط وزیر خارجه ( پاول ) در سازمان ملل، و بقیۀ گردانندگان سیاست آمریکا، در مکانها و موقعیتهای دیگر، و در بوق و کرنای وسایل ارتباط جمعی سراسر دنیا پخش کردن آنها، هنوز عدۀ کثیری از شهروندان آمریکا به صحت این ادعای موهوم باور دارند. و حتی عده ای می اندیشند که این چنین تسلیحاتی بوده و کشف شده است! این در حالیست که پنتاگن از شروع تجاوز به عراق گروه خاصی را ما ٌمور جستجو وکشف اسلحۀ کشتار جمعی در این کشور کرد. علی رغم اینکه برای این ما ٌمورین همه گونه امکانات و تسهیلاات فراهم بود تا بلکه با پیدا شدن اسلحۀ کشتار جمعی آبرویشان خریده شود، آنها اثری از آثار این تسلیحات پیدا نکردند و بالاخره بعد از انحلال، این گروه نتیجۀ کار خود را در جلسه ای غیر سری و عمومی به کنگرۀ آمریکا اعلام نمودند. ولی متا ٌسفانه، رسانه های جمعی این خبر را وسیعاً سانسور کردند.از جمله معلمان این قدرت پرستان امروز، لاسول بود که با مطالعات وسیعش در وسایل ارتباط جمعی تعریفی جدید و خوانا از پروپاگندا داد که توسط آن میتوان به کمک تصاویر، الفاظ، موسیقی، نمایشها، نقوش و سمبولها، داستانها، اشعار، میگویندها و شایعات.... افکار عمومی را هدایت کرد. پروپاگندا رویۀ اثرگذاری عمل انسانها توسط دستکاری مظاهر ونمادهاست. این نمادها را میتوان از جمله به صورت گفتاری، نوشتاری، تصویری، و یا به شکل موسیقی و غیره بکار برد.
داستان رسوای ِ " ایران گیت " و " ایران کنترا " (http://www.banisadr.com.fr/Books/Gerogangiri/Gerogangiri.html) را در اکتبر سوپرایز در انتخابات ریاست جمهوری امریکا میدانیم. در مصاحبه ای (http://www.democracynow.org/article.pl?sid=04/06/07/2022257) آقای پاری ( Robert Parry ) میگوید که چگونه ریگان و بوش که از مهره های اصلی معامله
بر سر گروگانهای امریکایی بودند، چگونه با پروپاگندا توجه افکار عمومی را از خود منحرف و گناه نقل و انتقال غیر قانونی پول و اسلحه را به چند مامور دولتی نسبت دادند. همانطور که دیدیم، علی رغم اینهمه، مسئولین اصلی نه تنها توانستند در مراکز قدرت بمانند بلکه همآنها در حکومتهای بعدی توانستند پستهای کلیدی و مهم را به خود و همگنان خود اختصاص دهند. آقای پاری از جمله محققین و روزنامه نگارانی است که در مورد ایرانگیت
کنکاش کرده و مکتوباتش در این زمینه خواندنی است(http://www.banisadr.com.fr/Books/Gerogan/html/Gerogan.html). وی که سابقۀ کار در اسوشیتدپرس و نیوزویک را دارد، در سال 1995 سایت اینترنتی http://consortiumnews.com را راه انداخت ولی ظاهراًَ به علت مشکلات مالی از سال 2000 این کار به صورت نیمه وقت ادامه میدهد. این در حالی است که کارمندان رسانه های گروهی که با کانون های قدرت همنوایی دارند و ساز مخالف نمیزنند، در ناز و نعمت از مزایا و حقوق سرسام آور و میلیون دلاری برخوردارند. بدین ترتیب، در جامعۀ مصرفی و سرمایه داری امریکا که پول و قدرت اصالت دارد و انسان و انسانیت نسبت به آن ثانویه قرار میگیرند، مکان و امکانی برای برقراری جریان اندیشه باقی نمی ماند.
پروپاگندا و جوسازی و خط دهی به افکار عموم فقط یک نظریۀ ذهنی ِ ناملموس نیست. این روش موثر فقط در کلیسای کاتولیک چهارصد سال پیش کاربرد نداشت. شاید اولین بار در تاریخ مدرن، و با ابعــادی بعــــیــد، حــــکـــومـت وودرو ویـلـسـن (Woodrow Wilson 1856-1924) رئیس جمهور آمریکا که از جمله با شعارهای انتخاباتی ِ " او کسی است که ما را از جنگ بدور نگاه خواهد داشت" به این مقام و موقع رسید، در سالهای جنگ جهانی اول، ازروش پروپاگندا و ایجاد فکر و نظر و تزریق آن به توده ها، برای کنترل و جهت دهی افکار عمومی استفاده کرد. اکثر مردم امریکا با درگیری در جنگ مخالف بودند. دولت ویـلـسـن توانست با تشکیل "کمیتۀ اطلاعات عمومی"، که بعدا با استخدام ژورنالیست معروفی به نام (George Creel 1876-1953 ) به کمیسیون کریل (Creel Commission) معروف شد. کریل به خوبی کارآیی وسایل ارتباط جمعی را در خلق عقیده در اذهان عمومی میدانست. روش این کمیسیون این بود که بهترین وسیلۀ کنترل کردن اخبار و اطلاعات را این میدانست که باید سیل "حقایق" را به کانالهای خبری جاری کرد و لاینقطع این اخبار رسمی را تکرار کرد تا در اذهان به عنوان "واقعییات" نقش ببندد. دروغ، شایعه، جعل خبر، قسمت دلخواهی از یک خبر و پروپاگندا را انقدر در گوش و چشم مردم بفشاری تا گوش و چشمشان قادر به شنیدن و دیدن غیر آن نباشد. و بعد خود آن مردم را نا دانسته و نا خواسته بر بیانگیزی که آن پروپاگندا را به عنوان یک فکر بکر، مال ِ خود و از خود بدانند و عملۀ بی جیره و مواجب قدرت گشته و آنرا در جامعه پراکنده کنند. بجز آن را نشنوند و نبینند و بجز آن را بر زبان نیاورند. با این روش، دست اندر کاران ِ حکومت وقت آمریکا توانستند، چون ساحران، در مدت حدودا شش ماه، افکار عمومی را طوری جهت دهی کند که مردم ِ تا آن موقع طرفدار صلح ِ آمریـــــکا را به مــــســخ شده گانی تبدیل کنند که برای "نجات دنیا از شر آلمانها" جنگ طلبی پیشه نمایند. در زمان حاضر، روشهای مشابه توانستند افکار عمومی مردم امریکا، که در پایان حملۀ بوش پدر به عراق، مخالف جنگ شده بودند را طرفدار و بلکه خواستار این حمله کند. در زمان جنگ بین الملل، کریل 7500 نفر ، که بعدا به "مردان چهار دقیقه ای" ملقب شدند را، بسیج کرد که هر کدام به مدت چهار دقیقه در اماکن عمومی مختلف در سراسر آمریکا سخنرانی و مردم را به وجوب شرکت در جنگ آگاه کنند. ویلـسـن، اختیاراستفاده از تمام وسائل ارتباط با مردم را، از جمله فیلم، کاریکاتور، پوستر، نقاشی، موسیقی،...را به کریل داد. روشی را که قبلا چارلز ماسترمن در انگلیس بکار برده بود، افرادی که ولایت مطلقۀ مردم امریکا را از آن خود می دیدند، در امریکا با موفقیت پیاده کردند. گرچه ویلسن با شعارانتخاباتی "او کسی است که ما را از جنگ خارج نگه داشت" در سال 1917 دوباره به ریاست جمهوری انتخاب شد، در دوم آوریل 1917 از کنگره درخواست اعلام جنگ به آلمان را داد و با "رسالت" خود برای "امن کردن دنیا برای دموکراسی" آمریکا را در آن سال وارد جنگ جهانی اول نمود. شاهدیم که " دلیل " اصلی بوش برای ویرانسازی افغانستان و عراق دقیقاً ازهمین گونه " رسالت "ها بود. ولایت اگر به ابعاد خود نیافزاید از بین میرود. ولایت ِ ولیّان امریکایی به مردم امریکا محدود نمیتواند شود.
پروپاگندا و اینگونه روشها که امتحانش را در دنیا موفق پس داد ، کمی بعد برای از بین بردن "معضلات خطرناکی" چون آزادی رسانه های گروهی، آزادی عقاید سیاسی و اتحادیه ها.... توسط کارفرمایان بزرگ و سیاسیون وقت بکار برده شد. می بینیم که ولیّان فقیه زمان ما نیز عیناً همان مفهومها را بخورد امت حزب الله میدهند و رسالت جای خود را به وظیفه و تکلیف شرعی میدهد و "حفظ نظام و حفظ اسلام عزیز" جایگزین امن کردن دنیا و حفظ دموکراسی شده است.
گروهی که خود را با غرور و تکبر "اعضای هوشمندتر" جامعه و " چوپان " میدانستند، توانستند اعضا "بی علاقۀ جامعه" و " گوسفندان " را تبدیل به گروهی ناسیونالیست فناتیک کرده آنها را مشتاق جنگ نمایند. تکرارمدام شعارهایی از جمله "جنگ، جنگ تا رفع فتنه" و " راه بیت المقدس از بغداد است " از همین قماشند. از جمله روشها، اشاعه ترس و وحشت توسط پخش اکاذیب و ضد اطلاعات و اغراق در نکات منفی دشمن با قصد برانگیختن کینه و خشم، بزرگنمایی توانایی خصم و ایجاد اضطراب بود. در این کار، مسئولین پروپاگندا و ضد اطلاعات بریتانیا نقش مهمی داشتند که وظیفۀ خود را "هدایت فکری بقیۀ دنیا" میدانستند. آنها امریکایی ها و حتی روشنفکران امریکایی را مادون خود میدانستند و معتقد بودند که باید "روشنفکران" کشور آمریکا را خط دهی کرد که آنها به نوبۀ خود توده های مردمی را در خط فکری مطلوبشان چون گوسفندان هدایت کنند. دیده میشود که در گروه " روشنفکران " و " چوپانان " و " هوشمندتران" بعضی خود را " روشنفکرتر " و " چوپان تر " ( و لابد "هوشمندترتران! " ) میدانند و خود را موظف میدانند ( با شعارهای تو خالی و ناشفافی چون "تکلیف شرعی" ... "حفظ نظام" ... " جلوگیری از پیشرفت کمونیسم"... " دموکراسی" ... " حملۀ پیشگیرانه " ... ) بقیۀ چوپانانرا هدایت کنند. تفرعن و خودبرتر بینی صاحبان این منش و روش، خود و بیگانه نمیشناسد. این حربه، یعنی جو سازی دولتی و پشتیبانی بی خدشۀ روشنفکران از آن، که توسط هیتلر و امثالهم دنبال شد، به نحو احسن نتیجه بخش بود و تا به امروز با موفقیت تمام دنبال میشود. انتخابات دو دورۀ اخیر امریکا و تمهیدات کارل رو مشاور بوش ِ پسر وسایر دست اندر کاران انتخابات، از اخیرترین مثالهای این بازیگری و بهتر بگوییم ســاحـری است. سحر و جادویی که به سادگی شب را روز، و روز را شب جلوه میدهد. در قرآن از سحر و ساحران بسیار رفته است. وسایل ارتباط جمعی وابسته به کانونهای قدرت، سحر، و آمران و عاملان آن، ساحران عصر ما نیستند؟
لیپمن (Walter
Lippmann 1889-1979) که فارغ التحصیلی از دانشگاه هاروارد را
یدک میکشید، از جمله روشنفکران دوران ویلسن و حامی روشهای این رئیس جمهور بود. او
از بنیانگذاران "انجمن سوسیالیست هاروارد" بود و "ماهنامۀ
هاروارد" را در دست داشت. در سال 1914 او از بنیانگذاران مجلۀ نیو ریپابلیک (New
Republic) بود که در انتخاب مجدد ویلسن نقش داشت و در
این اثنا او با نزدیکترین مشاورین ویلسن، کلنل هاوس (Colonel
House) مرتبط شد. گرچه ابتدا لیپمن صلح دوست و ضد
جنگ بود، توسط کلنل هاوس و دیگران تغییر نظر داد و بر این عقیده شد که به جنگ به
عنوان "وسیله ای برای ارزشهای آزادی خواهانه" بنگرد. با توجه به
کانالیزه بودن جریان اطـلاعـات و تفکر، این نگرش توسط لیپمن باعث شد که لیبرالهای
میانه رو دیگر هم به حمایت از جنگ بــشتابند. خط دهی در جامعه از رده های بالاتر
اجتماعی و فرهنگی واز "چوپان ترها" به "گوسفندتران" تلقین
میشود. در سال 1917 لیپمن توسط ویلسن رسما به سمت همیار وزیر جنگ منتصب شد. او
فعالانه در پروپاگندای دولتی نقش داشت و آنرا "انقلابی در هنر دموکراسی"
میخواند!! که مـیتواند در مردم "رضایت اختراع کند"! او این مشی را نه
تنها پسندیده، بلکه لازم میدانست. نظام ارزشی و فکر ِ راهبر ِ خدای گون، زمان و
مکان نمی شناسد. تفرعن ِ وی تراوشات فکری اش را به گونه ای منقوش میکرد که میگفت
"افکار عمومی به خیر و صلاح جمعی خود واقف نیستند" و "یک طبقۀ خاص
ِ مردان مسئول" باید مسائل را تجزیه و تحلیل کرده و نتیجه را به "گلۀ
گیج" مردم عادی فرو کنند. ازدید او این "خیل ِ منگ" نه حتی نقش
شرکت کننده که فقط رل "مشاهده گر" را دارند. ای عجب که در آن سر دنیا و
در آن سر طیف فکری، لنین و استالین هم همین نظر را داشتند! آیا این به دلیل یکسان
بودن پایه ای این دو "ایدئولژی قرن" نیست که هر دو در پرستیدن بت قدرت
شرک ورزیده اند. عجیب نیست که باورمندان به تعادل قوا، در صورت منفعل نشدن و از
گود کناره نگرفتن، به تکرار، جبهه عوض میکنند. لیپمن بعدها از نتایج جنگ ناخوشنود
شد و در سال 1919 از رئیس جمهور ویلسن، دوری گزید و در مجلۀ نیو ریپابلیک خود، در
جهت دادن افکار عمومی در مخالفت با ویلسن و معاهدۀ ورسای کوشید. ولی اکثرا با
امکانات غالبی که گروه مسلط ِ قدرت پرست در اختیار دارند، این افراد بریده از
جریان غالب، یا کاملا طرد و ایزوله میشوند و صدایشان از نفس می افتد و به گوشی
نمیرسد ویا چون اکبر گنجی ها در زندان ها شکنجه میشوند. ویا توسط چرخ ِ خشن ِ
خشونت، کشته و ناپدید و حذف میگردند. ولی تاثیر ضد اطلاعات ِ جا افتاده، چون
شستشوی مغزی ِ موءثری، تا سـالها در اذهان باقی میماند. مثلا امروز، بعد از گذشت
چند دهه از پایان جنگ ویتنام، هنوز اکثر مردم آمریکا تعداد تلافات انسانی آن جنگ
را "حدود صدهزار نفر تخمین میزنند"، و این در صورتی است که ارقام رسمی
حدود دو میلیون وارقام واقعی بین سه تا چهار میلیون نفر کشته را گزارش میدهند.
علیرغم چندین بار اعلام رسمی مبنی بر پیدا نشدن حتی کوچکترین مقدار اسـلحۀ کشتار
جمعی در عـراق، هنوزدر آمریکا عدۀ کثیری بر این باورند که این تسلیحات وجود داشته
و کشف شده اند. با وجود چنـین وسـیـلـه ای در امریکا کِی دیگر نیاز به ساواک و
واواک و مخابرات و کی جی بی و...... باشد؟ گرچه در ایران تمام قوا دردست قدرت
پرستان و با نماد ِ ولی فقیه متمرکز است، سه قوۀ "مردمسالار" دولتِ
امریکا، با پنبۀ قوۀ رسانه های گروهی، پیوسته سر مردم ِ نه تنها امریکا که دنیا را
سالارانه میبرد!
مردمسالاری در واقع به قدمت سومریان است، گرچه رسانه های گروهی غرب، نسبت آنرا به غرب و تمدن های ِ سواحل دریای مدیترانه می دهند (و فعالیتهای رسانه های گروهی شرق غالباً منحصربه رساندن فرهنگ خشونت و تخریب و خود تخریبی به گروه ها گشته است ). کلمه دموکراسی تلفیقی از لغات یونانی ِ (demos) به معنی مردم و (kratein) به معنی حکم کردن و اداره کردن است. در غرب، در ابتدا در یونان ِ قرن ششم قبل از مسیح گرداندن مملکت با سیستم دموکراتیک باب شد. آنها استبداد و دیکـتـاتوری را بدترین نوع دولت میدانستند و سعی در تشکیل سیستمی در نقطۀ مقابل آن نمودند. تمدن آنها مشتمل از چند استان بزرگ ( با مقیاسهای آن زمان ) میشد که هرکدام حداکثر ده هزار نفر شهروند داشتند. همۀ مردان این حق را داشتند که مادام العمر و همیشه و در کلیۀ امور شرکت و رای گیری کنند. البته اگر از این واقعیت مهم که بیش از نیمی از شهروندان ( یعنی زنان و برده ها ) از این حق محروم بودند اغماض کنیم، می بینیم که این سیستم، که سالاری مردم بدون واسطه و نماینده بود، از دموکراسی های امروز هم مردمسالارانه تر است ( از قرار، قبل از آن و در ایران هم در دورۀ سومریان، مردمسالاری از نوع مستقیم و بدون واسطه بوده است ) از آنجا که امروزه نماینده گان مردم هستند که پس از انتخاب شدن و بدون رجوع مکرر به مردم تصمیمات لازم را اتخاذ میکنند. همۀ مردان یونان قدیم در حکم معدود نماینده های امروزی بودند و خود مستقیما ً ادارۀ امور را در دست داشتند.
در امپراطوری روم قدیم هم ایده های مردمسالارانۀ یونانی بکار برده شد ولی در این تمدن مردم نمایندگانی داشتند. در واقع دولت شامل دو شاخه می شد، یکی سنا که نمایندگان خواص، و دوم مجلس که نمایندگان عوام بود. فلاسفۀ سیاسی آن عصر، معتقد بودند که همۀ مردم دارای حقوقی هستند و از آنها میبایستی نگهبانی کرد و نیز اینکه قدرت سیاسی و دولت لاجرم باید از مردم مـنـشـا بگیرد.
در عصر میانه، دموکراسی به آن روش کمتر دیده شد گرچه با تبلیغات کلیسای کاتولیک از این ایده که تمام بشر از دید خداوند یکی هستند سخن میرفت. نا امنی های اجتماعی باعث شده بود که رعایا به امر کلان - مالکان و اشراف جنگجو گردن نهند. در این دوران فئودالیسم (لفظی که از جمله توسط مونتسکیو رواج یافت) باب شد که بر آن اساس، تمام مردم از حقوقی برخودار هستند و در آن سیستم های دادخواهی و دادگاهی برای احقاق آن حقوق بر پا شد. . گرچه با تجمع قدرت در این مالکان از حق و حقوق، صورتی بیش به چشم نمی آمد. از این مراجع دادخواهی به عنوان ِ پایه های قوۀ قضائیه دولتهای امروزی میتوان یاد نمود.
با فشارهای واردۀ فراوان از طرف اشراف، جــان، پادشاه انگلیس در سال 1215 میلادی ناگریز از صدور " فرمان کبیر" (Magna Carta) که در واقع منجر به بوجود آمدن پارلمان و یا شاخۀ مقننۀ در دولت انگیس گردید. بر این اساس مقداری از قدرت شاه به مردم منتقل شد و قدرت و نفوذ خانوادۀ سلطنتی محدود شد. بعدها بسال 1628 بر اساس "عریضۀ حقوق" (The Petition of Right) قدرت نا محدود و دلبخواهی ِ مالیات گیری، از شاه خلع شد. در سال 1960 جان لاک ( John Locke 1632-1704 ) فیلسوف و معرفت شناس انگلیسی در کتاب "دو رساله" (Two Treatises) خود عنوان کرد که : بر اساس ِ قرارداد ِ اجتماعی، وظیفۀ دولت دفاع از حقوق طبیعی مردم است که شامل حق حیات، حق مالکیت، و آزادی میباشد . در سال 1656 جیمز هارینگتون
(James Harrington 1611-1677) در کتاب "اوشنا" (Oceana) جزئیات قانون اساسی را شرح داد. در سال 1689 "قانون حقوق" (The Bill of Rights)، آزادی بیان را در انگلیس به ارمغان آورد. ســال 1762 بــود که فــیــــلــسوف فــرانــسوی، ژان ژاک روســو (Jean Jacques Rousseau ) کتاب قرارداد اجتماعی خود را منتشر نمود و در آن کتاب نظرات جان لاک را توسعه بخشید. فقط چهارده سال بعد، متاثر از افکار فیلسوفان اروپایی، رئیس جمهور امریکا جـفـرسـن ( Thomas Jefferson) در سال 1776 در "اعلام استقلال" (Declaration of Independence) پایه های دموکراسی را در کشور نو پای آمریکا پـی ریخت. در انقلاب فرانسه، و با افکار سایر فیلسوفانی چون ولتر (Voltaire) و مونتسکیو ( Montesquieu 1689-1755) با بیان تفکیک قوا، نیز این نظرات متبلور شد و به طور کلی، بیرون آمدن و جدا شدن سه شاخۀ اجرائیه، قضائیه و مقننه از یکدیگر، اصلی اجتناب ناپذیر برای برقراری دموکراسی گردید. به این ترتیب تا قبل از پایان قرن نوزدهم، انقلابی بعد از انقلاب دیگر برخواست و در کشورهای غربی دولتهای دموکراتیک جایگزین شاهان و فرمانروایان شدند. پایه گذاران دولت نوپای امریکا نمیخواستند به سیاق یونان قدیم به همۀ مردم اجازۀ دخالت در امور دولتی را بدهند و در نتیجه سه شاخۀ دولتی بر اساس نمایندگی استوار گردید تا "مردم کم اطلاع" با واسطۀ "نخبگان" در امور نظر داشته باشند.
می بینیم که این "نـخـبــگـان" در تمام دنیا "خدای گون" شده و با استفاده از وسائل ارتباط جمعی، با تحت الشعاع قردادن افکار عمومی آنچه میخواهند میکنند حتی اگر عملشان کاملا ً به ضرر مستقیم رای دهندگانشان و وضوحا ً ناقض حقوق آنها باشد. می بینیم که چگونه هر سه قوۀ مقـنـنه، مجریه و قضائیه، تحت نفوذ مطلق گروهی خاص که کنترل قوۀ رسانه های جمعی را در انحصار خود گرفته اند، قرار دارند. مونتسکیو در انتقاد از خودکامگی مونارکی فرانسه، اصل تفکیک قوا را مطرح نمود تا آزادی های سیاسی برقرار شوند و قـوا در یک نفر و یا یک گروه متمرکز نگردد که از این موقعیت انـحصارگـرایـانـه سؤ استفاده گردد. مونتسکیو ( روح القوانین 1748 ) معتقد بود که برای پیشگیری از این سؤ استفاده هر قوه ای باید تحت مراقبت و کنترل قوای دیگر باشند. امروزه هر سه شاخۀ دولت تحت کنترل انحصارطلبانۀ یک گروه خاص و آنهم گروهی است که رسانه های گروهی را تحت کنترل دارد و با آن قادر به خط دادن به ابر قدرت اول جهان یعنی وجدان جهانی میباشد. به قول ویلیام بلکستون ( William Blackstone ) در سال 1765 : "در تمام دولتهای استبدادی، تـقـنـیـن و اجرای قانون در کف قدرت یک نفر و یا یک گروه انحصارطلب است و در چنین سیستمی از آزادی خبری نخواهد بود". بعد از گذشت سه قرن و در دنیای امروز، میزان انحصار کـنـتـرل وسایـل ارتـبـاط جمعی در هر کـشوری، با میزان برخورداری مردم آن کشور از آزادی، نسـبتـی کـامـلاً معکوس دارد. جـیـمـز مـادیـســون
(James Madison 1751-1836) که چهارمین رئیس جمهور امریکا بود و به لغب
"پدر قانون اساسی امریکا" ملقب است، در فـدرالیست نوشت: "تـجمع قوای مقـنـنه، اجـرائـیه و قضائـیه در دست یک نفر، و یا یک عدۀ محدود و معدود ویا حتی یک عدۀ خاص ِ کثیر؛ چه به صورت موروثی و یا تصاحب شده و یا حتی انتخاب شده انصافاً و به وضوح تــمـام، تعریف یک دولت استبدادی، دیکتاتوری و ظالمانه است". هیچ جامعه ٌ استبداد زده ای یافت نمیشود که دیکتاتورهای کوچک و بزرگ، در آن ظالمانه حکومت کنند و در آن جامعه، رسانه های گروهی محدود و کنترلشان در دست قدرتمداران نباشد.
مردمسالاری در واقع به قدمت سومریان است، گرچه رسانه های گروهی غرب، نسبت آنرا به غرب و تمدن های ِ سواحل دریای مدیترانه می دهند (و فعالیتهای رسانه های گروهی شرق غالباً منحصربه رساندن فرهنگ خشونت و تخریب و خود تخریبی به گروه ها گشته است ). کلمه دموکراسی تلفیقی از لغات یونانی ِ (demos) به معنی مردم و (kratein) به معنی حکم کردن و اداره کردن است. در غرب، در ابتدا در یونان ِ قرن ششم قبل از مسیح گرداندن مملکت با سیستم دموکراتیک باب شد. آنها استبداد و دیکـتـاتوری را بدترین نوع دولت میدانستند و سعی در تشکیل سیستمی در نقطۀ مقابل آن نمودند. تمدن آنها مشتمل از چند استان بزرگ ( با مقیاسهای آن زمان ) میشد که هرکدام حداکثر ده هزار نفر شهروند داشتند. همۀ مردان این حق را داشتند که مادام العمر و همیشه و در کلیۀ امور شرکت و رای گیری کنند. البته اگر از این واقعیت مهم که بیش از نیمی از شهروندان ( یعنی زنان و برده ها ) از این حق محروم بودند اغماض کنیم، می بینیم که این سیستم، که سالاری مردم بدون واسطه و نماینده بود، از دموکراسی های امروز هم مردمسالارانه تر است ( از قرار، قبل از آن و در ایران هم در دورۀ سومریان، مردمسالاری از نوع مستقیم و بدون واسطه بوده است ) از آنجا که امروزه نماینده گان مردم هستند که پس از انتخاب شدن و بدون رجوع مکرر به مردم تصمیمات لازم را اتخاذ میکنند. همۀ مردان یونان قدیم در حکم معدود نماینده های امروزی بودند و خود مستقیما ً ادارۀ امور را در دست داشتند.
در امپراطوری روم قدیم هم ایده های مردمسالارانۀ یونانی بکار برده شد ولی در این تمدن مردم نمایندگانی داشتند. در واقع دولت شامل دو شاخه می شد، یکی سنا که نمایندگان خواص، و دوم مجلس که نمایندگان عوام بود. فلاسفۀ سیاسی آن عصر، معتقد بودند که همۀ مردم دارای حقوقی هستند و از آنها میبایستی نگهبانی کرد و نیز اینکه قدرت سیاسی و دولت لاجرم باید از مردم مـنـشـا بگیرد.
در عصر میانه، دموکراسی به آن روش کمتر دیده شد گرچه با تبلیغات کلیسای کاتولیک از این ایده که تمام بشر از دید خداوند یکی هستند سخن میرفت. نا امنی های اجتماعی باعث شده بود که رعایا به امر کلان - مالکان و اشراف جنگجو گردن نهند. در این دوران فئودالیسم (لفظی که از جمله توسط مونتسکیو رواج یافت) باب شد که بر آن اساس، تمام مردم از حقوقی برخودار هستند و در آن سیستم های دادخواهی و دادگاهی برای احقاق آن حقوق بر پا شد. . گرچه با تجمع قدرت در این مالکان از حق و حقوق، صورتی بیش به چشم نمی آمد. از این مراجع دادخواهی به عنوان ِ پایه های قوۀ قضائیه دولتهای امروزی میتوان یاد نمود.
با فشارهای واردۀ فراوان از طرف اشراف، جــان، پادشاه انگلیس در سال 1215 میلادی ناگریز از صدور " فرمان کبیر" (Magna Carta) که در واقع منجر به بوجود آمدن پارلمان و یا شاخۀ مقننۀ در دولت انگیس گردید. بر این اساس مقداری از قدرت شاه به مردم منتقل شد و قدرت و نفوذ خانوادۀ سلطنتی محدود شد. بعدها بسال 1628 بر اساس "عریضۀ حقوق" (The Petition of Right) قدرت نا محدود و دلبخواهی ِ مالیات گیری، از شاه خلع شد. در سال 1960 جان لاک ( John Locke 1632-1704 ) فیلسوف و معرفت شناس انگلیسی در کتاب "دو رساله" (Two Treatises) خود عنوان کرد که : بر اساس ِ قرارداد ِ اجتماعی، وظیفۀ دولت دفاع از حقوق طبیعی مردم است که شامل حق حیات، حق مالکیت، و آزادی میباشد . در سال 1656 جیمز هارینگتون
(James Harrington 1611-1677) در کتاب "اوشنا" (Oceana) جزئیات قانون اساسی را شرح داد. در سال 1689 "قانون حقوق" (The Bill of Rights)، آزادی بیان را در انگلیس به ارمغان آورد. ســال 1762 بــود که فــیــــلــسوف فــرانــسوی، ژان ژاک روســو (Jean Jacques Rousseau ) کتاب قرارداد اجتماعی خود را منتشر نمود و در آن کتاب نظرات جان لاک را توسعه بخشید. فقط چهارده سال بعد، متاثر از افکار فیلسوفان اروپایی، رئیس جمهور امریکا جـفـرسـن ( Thomas Jefferson) در سال 1776 در "اعلام استقلال" (Declaration of Independence) پایه های دموکراسی را در کشور نو پای آمریکا پـی ریخت. در انقلاب فرانسه، و با افکار سایر فیلسوفانی چون ولتر (Voltaire) و مونتسکیو ( Montesquieu 1689-1755) با بیان تفکیک قوا، نیز این نظرات متبلور شد و به طور کلی، بیرون آمدن و جدا شدن سه شاخۀ اجرائیه، قضائیه و مقننه از یکدیگر، اصلی اجتناب ناپذیر برای برقراری دموکراسی گردید. به این ترتیب تا قبل از پایان قرن نوزدهم، انقلابی بعد از انقلاب دیگر برخواست و در کشورهای غربی دولتهای دموکراتیک جایگزین شاهان و فرمانروایان شدند. پایه گذاران دولت نوپای امریکا نمیخواستند به سیاق یونان قدیم به همۀ مردم اجازۀ دخالت در امور دولتی را بدهند و در نتیجه سه شاخۀ دولتی بر اساس نمایندگی استوار گردید تا "مردم کم اطلاع" با واسطۀ "نخبگان" در امور نظر داشته باشند.
می بینیم که این "نـخـبــگـان" در تمام دنیا "خدای گون" شده و با استفاده از وسائل ارتباط جمعی، با تحت الشعاع قردادن افکار عمومی آنچه میخواهند میکنند حتی اگر عملشان کاملا ً به ضرر مستقیم رای دهندگانشان و وضوحا ً ناقض حقوق آنها باشد. می بینیم که چگونه هر سه قوۀ مقـنـنه، مجریه و قضائیه، تحت نفوذ مطلق گروهی خاص که کنترل قوۀ رسانه های جمعی را در انحصار خود گرفته اند، قرار دارند. مونتسکیو در انتقاد از خودکامگی مونارکی فرانسه، اصل تفکیک قوا را مطرح نمود تا آزادی های سیاسی برقرار شوند و قـوا در یک نفر و یا یک گروه متمرکز نگردد که از این موقعیت انـحصارگـرایـانـه سؤ استفاده گردد. مونتسکیو ( روح القوانین 1748 ) معتقد بود که برای پیشگیری از این سؤ استفاده هر قوه ای باید تحت مراقبت و کنترل قوای دیگر باشند. امروزه هر سه شاخۀ دولت تحت کنترل انحصارطلبانۀ یک گروه خاص و آنهم گروهی است که رسانه های گروهی را تحت کنترل دارد و با آن قادر به خط دادن به ابر قدرت اول جهان یعنی وجدان جهانی میباشد. به قول ویلیام بلکستون ( William Blackstone ) در سال 1765 : "در تمام دولتهای استبدادی، تـقـنـیـن و اجرای قانون در کف قدرت یک نفر و یا یک گروه انحصارطلب است و در چنین سیستمی از آزادی خبری نخواهد بود". بعد از گذشت سه قرن و در دنیای امروز، میزان انحصار کـنـتـرل وسایـل ارتـبـاط جمعی در هر کـشوری، با میزان برخورداری مردم آن کشور از آزادی، نسـبتـی کـامـلاً معکوس دارد. جـیـمـز مـادیـســون
(James Madison 1751-1836) که چهارمین رئیس جمهور امریکا بود و به لغب
"پدر قانون اساسی امریکا" ملقب است، در فـدرالیست نوشت: "تـجمع قوای مقـنـنه، اجـرائـیه و قضائـیه در دست یک نفر، و یا یک عدۀ محدود و معدود ویا حتی یک عدۀ خاص ِ کثیر؛ چه به صورت موروثی و یا تصاحب شده و یا حتی انتخاب شده انصافاً و به وضوح تــمـام، تعریف یک دولت استبدادی، دیکتاتوری و ظالمانه است". هیچ جامعه ٌ استبداد زده ای یافت نمیشود که دیکتاتورهای کوچک و بزرگ، در آن ظالمانه حکومت کنند و در آن جامعه، رسانه های گروهی محدود و کنترلشان در دست قدرتمداران نباشد.
شروع تفکرات مربوط به تفکیک قوا که
سرانجام به جدا شدن شاخۀ مقننه از شاخۀ مجریه و بعد شاخۀ قضائیه از این دو گردید،
ودر پی سالها تلاش ومبارزۀ مردمسالاری و با جرح و تعدیل های ممتد، به دموکراسی های
موجود رسیده است، از جمله بر دلایل و نیازهای ذیل استوار بود:
1- نیازهرشاخه به ارتباط و تماس با مردم و مطلع کردن و در صحنه نگاهداشتن آنها
2- جلوگیری از تجمع قوا در یک فرد و یا یک گروه
3- هر قوه ای باید تحت مراقبت و کنترل قوای دیگر باشد
4- هر قوه ای میبایسی از قوای دیگر جدا و مستقل باشد
5- به علت پیچیدگی تمدن ها وپیشرفت علم، ادارۀ هر شاخه بسیار تخصصی است
6- اهمیت دارا بودن حق انحلال هر شاخه توسط شاخه های دیگر
7- لزوم پاسخ گو بودن در مقابل مردم و لزوم وجود امکان بازخواست توسط مردم
8- لزوم امکان نصب و عزل اعضای هر شاخه مستقل از بقیه
9- جلوگیری از مخفیکاری و کدر کردن حقایق و بسط کامل شفاف گری
10- در نهایت، دولت بایستی از مردم و برای مردم و خدمتگذار مردم باشد
1- نیازهرشاخه به ارتباط و تماس با مردم و مطلع کردن و در صحنه نگاهداشتن آنها
2- جلوگیری از تجمع قوا در یک فرد و یا یک گروه
3- هر قوه ای باید تحت مراقبت و کنترل قوای دیگر باشد
4- هر قوه ای میبایسی از قوای دیگر جدا و مستقل باشد
5- به علت پیچیدگی تمدن ها وپیشرفت علم، ادارۀ هر شاخه بسیار تخصصی است
6- اهمیت دارا بودن حق انحلال هر شاخه توسط شاخه های دیگر
7- لزوم پاسخ گو بودن در مقابل مردم و لزوم وجود امکان بازخواست توسط مردم
8- لزوم امکان نصب و عزل اعضای هر شاخه مستقل از بقیه
9- جلوگیری از مخفیکاری و کدر کردن حقایق و بسط کامل شفاف گری
10- در نهایت، دولت بایستی از مردم و برای مردم و خدمتگذار مردم باشد
دلایل فوق فقط قسمتی از ادلۀ دال ِ بر
وجوب نیرویی مستقل از سه شاخۀ دولت و کانونهای قدرت که در کنترل و نظارت مستقیم
مردم باشد که بتواند با درارتباط مستقیم قرار دادن مردم با مستخدمین دولت ِ مردمی
و ایجاد تماس مستقیم و مطـلع کردن آنها،امکانات و شرایط ِ در صحنه مـاندن مــردم
را فراهم کند؛ از تجمع قوا در یک فرد و یا گروه جلوگیری کند؛ مراقبت و کنترل لازم
بر هر قوه توسط قوای دیگر و بر تمام آنها توسط مردم، را در شفافیت تمام به دست خود
مردم بدهد؛ حدود هر قوه را برای مردم زلال، و استقلال خود و سه قوۀ دیگر را نگهبان
باشد؛ توسط متخصصین، پیچیدگی و کدورت را از مسائل هر شاخه ای بگشاید و مسائل را
برای مردم شفاف و ملموس نگه دارد که آنها بتوانند درتصمیم گیری ها و تعیین سرنوشت
خویش دخالت داشته باشند؛ در صورت فساد و تجمع قدرت در یک شاخه، مردم بتوانند در حق
خود مبنی بر انحلال هر شاخه ای توانا باشند؛ مقامات را از برجهای عاج آگین و از
موقعیتهای مختار ولی نامسئول بیرون کشیده در مقابل مردم، پیوسته پاسخگو نگاه دارد؛
در روند انتخاب و نصب مقامات هر شاخه، و در صورت لزوم عزل آنها، برای مردم امکان
دخالت و نظارت مستقیم را مهیا سازد؛ با استفاده از امکانات چـاپی، کامپـیـوتری،
صوتی و تصویری، شفاف گری را در جامعه بسط دهد؛ و در نهایت متصل، خود و سایر قوای
دولتی را از مردم و برای مردم و خدمتگذار مردم پایدار نگاه دارد.
هر روز شـاهـد خـشـن تـر شدن خـشونـتـها و
مرگبارتر شدن تسلیحات و شایع و پراکنده تر شدن آنها هسـتـیـم. راه نجات، تعجیل و
تسهیل در مسلح شدن به اسلحۀ کشتار جمعی ِ اتمی و شیمیایی و بیولژیکی ...... نیست.
فقر و محرومیت و گرسنگی، اسلحه های کشتار جمعی ای هستند که در دنیای امروز بیش از
مجموع همۀ سلاحهای دیگر مدام مشغول کشتارهای جمعی ِ بی سر و صدا و انتشار فرهنگ
خشونت و کشتار در تمام دنیا هستند. برای اجتناب از مصرف شدن این تسایحات بر علیه
خود ویا بکاربردن آن توسط خود بر علیه غیر، که به همان اندازه مذموم است، تنها و
تنها یک راه نجات موجود است.
تنها راه نجات دست تمنا بدامن اول ابر قدرت دنیا، زدن است :
وجدان جمعی، اول ابر قدرت دنیاست.
تنها راه نجات دست تمنا بدامن اول ابر قدرت دنیا، زدن است :
وجدان جمعی، اول ابر قدرت دنیاست.
با این مقدمه پیشنهاد گشایش باب رای زنی و
تفکر در باب ِ "رسانه های گروهی به عنوان چهارمین شاخۀ دولت" را به همۀ
آزادگان ِ عاشق ِ آزادی و رشد و استقلال تقدیم می نمایم. باشد با جسارت و اعتماد
به نفسی که برازندۀ آنان است، ابتکار و خلاقیت خود را بکار برند و در پایه گذاری ِ
پایدار پایه های آزادی و رشد واستقلال در شفافیت کامل بکوشند.
به امید بر قراری و پایداری ِ آزادی رشد
استقلال
بهزاد شیوا
بیست و چهارم امرداد ماه 1384
یک بامداد پانزدهم ماه آگوست 2005
بهزاد شیوا
بیست و چهارم امرداد ماه 1384
یک بامداد پانزدهم ماه آگوست 2005
شاخه چهارم
باتوجه به اهمیتی که ﺁزادی جریان اندیشه
ها و ﺁزادی جریان اطلاع ها در استقرار مردم سالاری و رشد دارند و با توجه به اهمیت
سازمان و سامان بخشیدن ، به این دو جریان ، به ترتیبی که به قبضه قدرت ( سیاسی ، سرمایه سالاری و... )
در نیایند،
الف – نیاز به همفکری و همکاری در جستن
کارﺁمدترین راه حل است و
ب – این کار کاری نیست که تأخیر در ﺁن روا باشد و بخصوص نمی توان ﺁن را
به بعد از استقرار مردن سالاری موکول کرد
. زیرا خود وسیله اصلی استقرار ﺁنست و
ج – جز تمایلهائی که ﺁزادی را هدف می
شناسند به ﺁن نمی پردازند، لذا، همه ﺁزاداندیشان به شرکت در جستن راه حل و بحث و
گفتگو در باره راه حلها به قصد رسیدن به کارﺁمد ترین راه حل فرا می خوانده می شوند .
در
صورت تمایل به بر قراری ارتباط با بهزاد
شیوا و تبادل نظر در بارۀ " شاخۀ چهارم دولت " مقالۀ مندرج در شماره
های 626 و 627
نشریۀ انقلاب اسلامی http://enghelabe-eslami.com/arkiv/maghalat/magh1-626.htm
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر