علی صدارت: لائیسیته، کلاس اول! رفع ابهام در صورتِ مساله، و در مفاهیمِ اصلیِ ابتدایی پیش از آغاز گفتگو!

❊از تولیدات گروه سایت (سایت علی صدارت: رسانه‌های ملیِ همگانی به مثابه شاخه چهارم دولت)❊

https://alisedarat.com/2025/09/19/14673/

دولت «دینی» را ما ایرانیان نزدیک به نیم قرن تجربه کرده‌ایم.

در این مدت، دین‌ستیزی و به‌خصوص اسلام‌ستیزی، در دنیا قوت بیشتری گرفته است. در چنین حالتی، مردم باورمند، به خاطر باورهایشان، از هر سو تحت فشارهای فراوان قرار می‌گیرند. این فشارها منحصر به خارج از ایران نیست و در داخل کشور هم فراوان دیده می‌شود. فشارهایی که منجر به بحران هویت با درجات مختلف، به‌خصوص در جوان‌ها می‌شود.

از سوی دیگر، به برخی باورمندان قبولانده شده که با فروپاشی رژیم ولایت فقیه و رفتن «جمهوری اسلامی» دین و ایمان هم از ایران خواهد رفت! در تصور بسیاری، لائیسیته به عنوان دین‌ستیزی نقش بسته شده است. این تصویر نادرست، به «اپوزیسیون» منحصر نمی‌شود، و بسیاری از باورمندان نیز به همین شکل می‌اندیشند. متاسفانه نزد بسیاری از ایرانیان، مقولهٌ ارتباط باورهای دینی و دنیوی، با قدرت، از مطالعهٌ عمیقی برخوردار نبوده، و برخی هم خرافات را به‌جای علم نشانده‌اند! تاسف بیشتر این است که این پدیده در کسانی که خود را «اپوزیسیون لایک» می‌دانند بسیار بیشتر مشهود است!

با مشاهدهُ وقایع اخیر در منطقه، اهمیت جدایی و استقلال دولت از عقاید دینی و دنیوی، بیش از پیش نمایان است.

قدرت‌ها برای ادامهٌ سلطه‌گری، مجبور هستند در جوامع «خلق رضایت» بکنند. عقاید دینی، وسیلهٌ مهمی برای این منظور هستند. برای سلطه‌سالاری، استفاده از عقاید دینی بسیار راحت‌تر است، تا عقاید دنیوی. دیگر اینکه ساخت و پرداخت خرافات در باورهای «دینی» بسیار ساده‌تر است، تا در باورهای دنیوی.

باورهایی چون «قوم برگزیده» و «سرزمین موعود»‌ و «عمالقه» و «داهیه» «هانیبال» و «مسعده»‌ و «سامسون» و «عمالیق» و… تبعات فاجعه‌آمیزی را در مقابل دیدگان دنیا، از تئوری به عمل درآورده است، که از جمله در این مقاله به آن پرداخته شده است:

ابهام در لائیسیته و پی‌آمدهای خطرناک عدم جدایی نهاد دین از دولت در سالگرد ۷ اکتبر۲۰۲۳

https://alisedarat.com/2024/10/06/13658/

متاسفانه عده‌ای هستند که در دین‌ستیزی، از هیچ هجو و مهمل پوچی فروگذار نمی‌کنند. فاجعه آن‌گاه مشاهده می‌شود که اسلام‌ستیزی را منحصر به اسلام و ایران کرده‌اند و رژیم تئولژیک اسرائیل را دموکراتیک می‌دانند و برای

از جمله با این دلایل، برای ملتی چون ایرانیان، ورود در مبحث لائیسیته بسیار مهم است.

مدتی پیش (۷ جون ۲۰۲۵)، با مشاهدهٌ ورود مجدد ابهامی دیگر به بحث لائیسیته، مقاله‌ای منتشر شد که با توجه به مباحثاتی را که این روزها شاهد آنها بوده‌ام، لازم می‌بینم با ویراستاری مختصری آن‌را در همین سایت نیز منتشر کنم:

❊

لائیسیته، کلاس اول! رفع ابهام در صورتِ مساله، و در مفاهیمِ اصلیِ ابتدایی پیش از آغاز گفتگو! علی صدارت

Saturday, Jun 7, 2025

در کلاس اول لائیسیته، رفع ابهام در مفاهیمِ اصلیِ ابتدایی در رابطه با این مقوله، نه فقط برای آغاز گفتگو، بلکه پیش از آغاز گفتگو لازم است. جهت شروع کار برای ابهام‌زدایی از لائیسیته، بسیار ضروری است که ابتدا مفاهیم واژههای ذیل، در ذهن کاملا مشخص باشد.

در غیر این صورت، لائیسیته به «دینِ لائیسیته!» مبدل می‌گردد و یگ رژیم تئولژیک دیگری را، با پوشش و ظاهرِ ضدِ تئولژیک بودن، جایگزین رژیم تئولژیک فعلی می‌کند.

در این زمان هم سخت‌سران «دینِ لائیسیته»، علی‌رغم این‌که قدرتِ دولت را در دست ندارند، از هر فرصتی استفاده می‌کنند تا چماق «لائیسیته» را بر فرق دگراندیشان فرود بیاورند. در صورتی‌که حقیقت این است که لائیسیته، هر گونه دین‌ستیزی را نفی می‌کند.

در مورد لائیسیته، این مفاهیم بکار رفته است:

جدایی کلیسا از دولت (ترجمهُ عبارتِ معروفِ separation of church and state)

جدایی مسجد از دولت

جدایی دین از دولت

جدایی دین از حکومت

جدایی دین از سیایت

اغلب دیده می‌شود یک فرد (در رسانه‌های پرمخاطب، این افراد در بسیاری مواقع به عنوان «کارشناس» یا «استاد دانشگاه» یا «متخصص» و یا… معرفی می‌شوند!)، در یک مقاله و یا یک سخنرانی و یا یک مصاحبه، همهُ این مفاهیم برای تعریف لائیسیته و یا «سکولاریزم» را به طور جابه‌جایی به‌کار می‌برد، پنداری همه یک مفهوم را می‌رسانند!

پس ابتدا باید معنی چند واژه را مشخص نمود. بدین ترتیب با شفاف‌گردانی، می‌توان به اتفاق نظر و هم‌فکری رسید:

۱- سیاست

سیاست را از دو زاویه‌ی نگرشِ متفاوت می‌توان معنی کرد.

اول:

از زاویه‌ی نگرشِ اصالت قدرت، سیاست به معنای راه و روش رسیدن به قدرت، ماندن در قدرت، و پیشبرد منویات قدرت است.

دوم:

از زاویه‌ی نگرشِ اصالت حق و حقوق، سیاست به معنای تدبیر امور است، تدبیر امور فردی، و تدبیر امور جمعی، و تدبیر امور ملی.

در هر دو صورت، سیاست هر فرد و هر گروهی، از عقیده‌ها (عقیده‌های دینی و یا عقیده‌های دنیوی) و باورهایی که در پندارِ آن فرد و گروه هست، سرچشمه می‌گیرد. کردار و گفتار و نوشتار هر فردی، از پندار وی سرچشمه می‌گیرد. پندار هر فرد و هر گروهی، بر اساس عقیده‌های دینی و دنیوی شکل می‌گیرد. هیچ فردی نمی‌تواند بدون عقیده‌های دینی و یا دنیوی باشند. محالِ ممکن که این عقیده‌های دینی و دنیوی در امور روزمرهُ هر فردی، تاثیر نداشته باشند. حال آن فرد، می‌تواند یک کارمند، کارگر، دانشجو، خانه‌دار، معلم، طبیب، و یا هر شغل دیگری باشد. هم مشاغل غیرِدولتی، و هم مشاغل دولتی. یک انسان در مقام یک رئیس جمهور و وزیر و وکیل، نمی‌تواند عقیده‌های دینی و یا عقیده‌های دنیوی خود را در جایی به امانت بگذارد، و بعد به محل کار خود برود! منتهی یک قانون اساسی لائیک و مبتنی بر پنج دسته حقوق، همهُ افراد را ملزم به خودداری از تبعیض، علیه کسانی که به عقیده‌های دینی و یا عقیده‌های دنیوی او باور ندارند، می‌کند. آنچه که در تمام افراد با هر شغلی مشترک است، حقوق هستند، چرا که حقوق همه‌مکانی، و همه‌زمانی، و همه‌کسانی هستند، بدون هیچ تبعیضی (از جمله و به‌خصوص تبعیض‌ها بر اساس عقاید دینی و عقاید دنیوی) سه اصل بنیادین اعلامیه جهانی لائیسیته هم عبارتند از:

الف-تکیه بر حقوق

ب-تفکیک دولت (state) از نهادهای دینی

ج-نفی تبعیض

-

برخی گفته‌اند «لائیسیته یعنی جدایی دین از سیاست» این افراد، این واقعیتِ عیان را نمی‌بینند که یک حکم غیرِممکن صادر کرده‌اند. رژیمِ پلیسیِ تفتیشِ عقایدی که بر اساس این حکم، لازم است ساخته شود، لاجرم نیازمند ممیزی و تبعیض، و در نتیجه نیازمند سرکوب و خفقان و خشونت‌گستری می‌گردد. یعنی یک رژیم تئولژیک دیگر، آن هم با اسم و عنوان «لائیسیته»!

۲- دولت

دولت به معنای مجموعه‌ی آن‌چه که در این زمان به «قوای سه‌گانه» معروف است. اگر به جملهُ معروف separation of church and state مراجعه کنیم، دولت به معنی سه قوه به‌کار برده شده است. ولی برای بعد از فروپاشی فیزیکی رژیم ولایت فقیه، «قانون اساسی پیشنهادی بر اساس حقوق پنج گانه»، ارائه شده. این قانونِ اساسیِ پیشنهادی، لائیک است و دارای چهار شاخه است: شاخه‌ی مجریه (حکومت)، و شاخه‌ی مقننه، و شاخه‌ی قضاییه، و همچنین شاخه‌ی چهارم یعنی شاخه‌ی «رسانه‌های ملیِ همگانی به‌مثابه شاخه چهارم دولت»

https://alisedarat.com/2021/03/21/7612/

توضیح لازم:

با توجه به تمرکز قدرت در رژیم ولایت مطلقه‌ی پهلوی و نیز در رژیم ولایت مطلقه‌ی فقیه، خط فاصل پررنگی بین مفاهیم «دولت» و «حکومت» وجود نداشته است. شاه و فقیه از یک جنس، و «مصدر بیم و امید» بوده و «بر جان و مال و ناموس مردم بسط ید» داشته و دارند! در این دوران «دولت» به قوه‌ی مجریه اطلاق می‌گردد، و مثلا گفته می‌شود «دولت پزشکیان»! در حالی‌که برای کل رژیمِ دربرگیرنده‌ی همه‌ی قوه‌ها، یعنی «جمهوری اسلامی ایران» ، واژه‌ی «حکومت» استفاده می‌شود: «حکومتِ جمهوری اسلامی ایران».

ولی از قدیم گفته می‌شد: «حکومت دکتر مصدق»، در «دولت شاهنشاهی ایران»

همچنین در ساعت ۶ صبح روز ۱۷ شهریور ۱۳۵۷ «اعلامیه شماره ۱ فرماندار حکومت نظامی تهران دولت شاهنشاهی ایران، ارتشبد غلامعلی اویسی» از رادیو منتشر شد.

دو مثال فوق، از جمله یادآوری‌های نویسنده برای تعاریف فوق برای واژه‌های مربوطه بوده است.

اصرار و پافشاری در مورد تعریف واقعی «حکومت» و «دولت» را در این زمان کاملا بی‌مورد و اتلاف وقت می‌دانم. ولی این اهمیت را گوش‌زد می‌کنم که برای به‌کار برنده‌ این واژه‌ها و مخاطبان وی، باید یک مفهوم یکسان و روشن در ذهن نقش ببندد. چرا که برای مطرح کردن لائیسیته، این شفاف‌گردانی قدم اول است.

۳- حکومت

حکومت به معنای شاخه‌ی مجریه، یکی از شاخه‌های دولت (state) است.

۴- لائیسیته

لائیسیته، در یک کلام، به معنای باور به لزوم جدایی نهاد عقاید دینی و نهاد عقاید دنیوی از همه‌ی شاخه‌های دولت (یعنی مجموعه‌ی شاخه‌های مقننه، قضاییه، رسانه‌های ملیِ همگانی، و نیز حکومت یا همان شاخه‌ی مجریه) است. ولی با این تاکید که غیر ممکن است

این تاکید بسیار مهم است که، در هر کشوری در هر نقطه‌ای از جهان، با هر فرهنگی و با هر دین و مذهبی، و یا با هر عقیدهُ دینی و یا هر عقیدهُ دنیوی و غیرِدینی، انسان‌هایی که در هر یک از شاخه‌های دولت، انتخاب و یا انتصاب می‌شوند را، در عالم واقع و عملا غیرِممکن است که بتوان قبل از شروع کار وی به عنوان یک پرسنل کشوری و یا لشکری، از هر گونه عقاید دینی و یا دنیوی، پاک کرد و سپس به او اجازه شروع کار را داد! تازه حتی اگر در عالم وهم و خیال هم بشود این غیرِممکن را ممکن کرد، باید یک مامور جلوی درب ورودی محل کار کارمندان کشوری و یا لشکری گمارد تا هر روز (یا بلکه هر ساعت!) اطمینان حاصل شود که پندار هر فردی، از دیروز تا امروز فرقی نکرده است و هنوز کاملا خالی از هرگونه عقیده‌های دینی و دنیوی است! حتی اندیشیدن در این وادی، غیرِممکن است که حال کدام فرد و چه مقام دیگری و چگونه ‌می‌تواند در هر لحظه‌ای از عمق عقاید دینی و دنیوی خود آن مامور جلوی درب ورودی با خبر شود و آن را ممیزی کند، و باز چگونه همین فرد و مقام را باید مورد تفتیش عقاید قرار داد و چه کسی را می‌توان یافت که خالی از عقاید دینی و دنیوی باشد، و باز چگونه…

اِعمال مقولهُ لائیسیته در رابطه با قانون اساسی و دولت مطرح است.

اِعمال مقولهُ لائیسیته به صورت دستوری و از بالا به پایین، بیشتر به اِعمال تبعیض و خشونت می‌انجامد، تا رفع آن‌ها از جامعه.

اِعمال لائیسیته مربوط به افراد نیست، ولی باور به لائیسیته به هر یک از افراد هر جامعه‌ای مربوط می‌شود. هرچه تعداد افرادی که به لائیسیته باور دارند، در یک جامعه بیشتر باشد، قانونِ اساسی‌ای که در آن جامعه مطرح می‌شود و مورد بحث و تبادل نظر قرار می‌گیرد و به تصویب می‌رسد، از تبعیض‌ها دورتر می‌گردد و در نتیجهُ آن، خشونت‌زدایی در آن جامعه فراتر می‌رود.

هر مقدار این باور در تعداد بیشتری از ما مردم، و لایه‌های بیشتری از جامعه جاگیرتر و پاگیرتر شود، به همان مقدار از تبعیض و خشونت در جامعه (جامعهُ سیاسی و نیز جامعهُ مدنی) جلوگیری می‌شود، چرا که ضمانت اجرایی آن، حضور ما مردم در میدان ساختن سرنوشت‌های خوب و خوب‌تر برای خود است.

❊❊❊

❊❊❊

❊❊❊❊❊

دو سند مهم که بر اساس لائیسیته تنظیم شده:

سند اساسی دوران گذار برای انتقال حاکمیت به ما مردم ایران (به عنوان یک قانونِ اساسی ِموقتِ لائیک و غیرِایدئولوژیک):

ویژگی‌های نقشه راه در سه دوران:

۱- دوران فعلی: از همین حالا تا زمان سقوط فیزیکی رژیم، و سپس

۲- دوران موقت انتقالی: بعد از سقوط فیزیکی رژیم، گردانندگی و تدبیر امور کشور با یک دولت موقتِ انتقالی با قانون اساسی موقت(یعنی همین سند) و انتخابات آزاد برای مجلس موسسان، بحث و تدوین و تصویب قانون اساسی غیرِ موقف، و بعد انتخابات آزاد برای انتخاب نمایندگان مردم در دولت غیرِموقت، قانون اساسی جدید، و بعد

۳- دوران غیرِموقت: منحل شدن دولت موقت بلافاصله بعد از رسمی شدن دولت دائمی طبق قانون اساسی جدید.

https://alisedarat.com/2025/09/07/14617/

این سند متعلق به هیچ شخص و گروه خاصی نیست، و صاحب آن در واقع، همگیِ خودِ ما مردم ایران هستیم. در نتیجه، ضمانت اجرایی اصول این سند هم همگیِ خودِ ما مردم ایران هستیم. مردم‌سالاری را، فقط خودِ ما مردم می‌توانیم، و فقط خودِ ما مردم باید برقرار کنیم، نه قدرت‌ها!

https://alisedarat.com/2019/08/17/5108/

❊❊❊❊❊

قانون اساسی پیشنهادی بر اساس حقوق پنج‌گانه (لائیک، غیر ایدئولوژیک):

https://alisedarat.com/2019/06/23/4991/

❊❊❊❊❊

❊قطره‌ای از اقیانوس‌های تلاش‌ها برای برپایی، و پویایی، و پیشبرد مردمسالاری❊

https://linktr.ee/sedarat

❊

❊از تولیدات گروه سایت (سایت علی صدارت: رسانه‌های ملیِ همگانی به مثابه شاخه چهارم دولت)❊

https://alisedarat.com/2025/09/19/14673/

❊


❊

#پهلوی_همجنس_نتانیاهو_خامنه‌ای_پوتین_رجوی_ترامپ

#نه_به_وابستگان

#نه_به_وابستگی

#استقلال

❊

#جنگ_روانی_مادر_همه_جنگها

#نه_به_جنگ

#همکاریهای_مردمی_برای_دفاع_از_ایران

#دفاع_از_ایران

#خشونت‌زدایی

#انقلاب

#جنبش_خودجوش #جنبش_عمومی #نافرمانی_مدنی #اعتراضات #اعتصابات

#علی_صدارت

#صدارت

#پشت_به‌قدرت_روی_به‌ملت

#بیا_بیرون_هموطن_حقت_رو_فریاد_بزن

#احقاق_حق_آگاهی‌یابی #احقاق_حق_آگاهی‌رسانی

#اتحاد_حول_محور_حقوق

#حقوق_پنجگانه #حقوق_بشر #حقوق_ملی #حقوق_شهروندی #حقوق_بین‌المللی #حقوق_طبیعت

#قانون_اساسی_بر_اساس_حقوق_پنجگانه

#سند_اساسی_دوران_گذار_برای_انتقال_حاکمیت_به_مردم_ایران بر اساس حقوق پنجگانه

❊