نهضت ملی ایران و دشمنانش
به روایت اسناد
ابوالحسن بنی صدر – جمال صفری
طرح روی جلد : مهدی اسماعیلو
انتشارات : انقلاب اسلامی
❊
فهرست
مدخل : ۷
۱ – نفی یا فراموش کردن گذشته تسلیم شدن به تقدیر سلطه گر
است : ۲۶
– خاطرات غلامرضا پهلوی : ۲۶
– بیل کلینتون رئیس جمهور ایالات متحده امریکا آمریکا سالهای (۲۰۰۰- ۱۹۹۲): آمریکا ، حکومت دکترمصدق را که براساس دمکراسی پارلمانی توسط مردم ایران برگزیده شده بود سرنگون کرد : ۴۲
۲ – زمینه چینی انگلستان و در بار پهلوی برای به نخست وزیری رساندن سید ضیاء : خط سید ضیاء وخط مصدق رویارو : ۴۴
– شاه راه حل را کودتا بر ضد حکومت مصدق می داند : ۵۲
۳ – شاه بدون اجازه امریکا حاضر به اقدام نیست و از امریکا می خواهد کاری کند که دادگاه لاهه ایرانرا محکوم کند: ۵۴
– شاه از سفیر امریکا می خواهد امریکا کاری کند که دادگاه لاهه بر ضد ایران رأی صادر کند. ۵۵
– زمینه ناگزیر کردن مصدق به استعفاء و قیام ۳۰ تیر اینسان، آماده
شد: ۶۲
– به نظر ایدن، وزیر خارجه وقت انگلستان، مصدق کسی نیست که کنار برود : ۶۴
۴ – انگلستان قوام را نامزد جانشینی مصدق می کند اما با قیام سی تیر چاره ﺁن می شود که مشکلنفت بر پایه پیشنهاد مصدق حل شود ۶۶
– مصدق به سیاست امریکا و نقشش درروی آوردن به قوام ورفتارش در قبال حکومت نهضت ملیایران اعتراض می کند: ۷۵
– مخالفت کاشانی با مصدق، به انگلستان و امریکا امید جدیدی
می دهد : ۹۸
۵ – سیاست مصدق موفق بود و امریکا آماده شده بود مستقل از انگلستان عمل کند : ۱۰۷
– اثر آگاهی از اختلاف داخلی و مراجعه به قدرت خارجی برای رسیدن به قدرت، برتغییر محتوایپیشنهاد مشترک امریکا و انگلستان : ۱۰۷
۶ – سیاست انگلستان شکست خورده است و امریکا می باید برای خرید نفت از حکومت مصدق اقدامکند : ۱۳۶
– وزارت دفاع امریکا اصرار می ورزد وزارت خارجه بپذیرد که انگلستان شکست خورده است و خود بهتنهائی، وارد عمل شود و مشکل نفت را با حکومت مصدق حل کند : ۱۴۴
۷ – حکومت ترومن در حل مشکل نفت شتاب می کند اما حکومت چرچیل، وقت می گذراند تا حکومتبه جمهوریخواهان برسد : ۱۶۲
۸ – پیشنهاد بانک بین المللی جز سه خواست انگلستان را در برنداشت و قابل قبول نبودند. در عوضپیشنهادهای مصدق پذیرفتنی بودند : ۱۷۹
۹ – حکومت چرچیل در انتظار تشکیل حکومت ﺁیزنهاور : ۲۰۴
۱۰ – اثرگذاری برحکومت ﺁیزنهاور از راه برانگیختن عوامل انگلستان بر ضد حکومت مصدق! : ۲۳۰
۱۱ – شاه و وزیردربارش، محرمانه ترین امر دولت را به سفیر امریکا گزارش میکنند و باتفاق، مقدماتتوطئه ۹ اسفند را فراهم
می کنند. : ۲۴۹
۱۲ – شرکت هندرسن سفیر امریکا در اجرای نقشه قتل مصدق ؟.: ۲۷۵
۱۳ – در پی توطئه ۹ اسفند، امریکا به این نتیجه می رسد که مصدق بر
کار میماند و امریکا میباید سیاستی مستقل از انگلستان در پیش بگیرد: ۳۱۰
۱۴ – هندرسن سفیر امریکا، باتفاق پهلویها و جدا شدگان از نهضت ملی ایران، جو را ﺁماده کودتا بر ضدحکومت نهضت ملی می کنند.: ۳۱۳
۱۵ – هندرسن همکار دربار، در پی جانشین تراشی برای مصدق می شود و وزارت خارجه امریکا راﺁماده کودتا می کند.: ۳۳۴
۱۶ – باقتل افشارطوس و خریدن نمایندگان، کودتای نا موفق دومی انجام می شود.: ۳۵۸
۱۷ – شاه از چرچیل ضمانت می ستاند که در پی کودتا بر حکومت مصدق، شاه مقتدر بگردد !.: ۳۸۰
۱۸ – نقشه ﺁژاکس به اجرا در می ﺁید.: ۴۰۷
۱۹ – اگر محاصره اقتصادی به نتیجه رسیده بود، نیاز به کودتا نبود.: ۴۳۱
– تبلیغ گسترده بقصد القای این دروغ که ملی کردن نفت اقتصاد ایران را گرفتار ورشکستگی کرد: ۴۳۶
– اقتصاد بدون نفت یاخروج از مدار بسته سلطه گر– زیر سلطه : ۴۳۹
– داخلی کردن بودجه ای که خارجی شده بود : ۴۴۳
– سطح قیمتها در دوران نهضت ملی ایران: ۴۵۰
– اما تراز بازرگانی خارجی کشور بدون نفت : ۴۵۱
۲۰ – امریکا شکست کودتا را قطعی می داند، اما کاشانی و بهبهانی در تدارک کودتای ۲۸ مردادهستند.: ۴۵۵
۲۱ – نقش متضاد رهبری حزب توده از ۲۵ تا ۲۸ مرداد۳۲٫: ۴۸۰
۲۲ – کودتای ۲۸ مرداد پوشالی بود اما موفق شد . چرا ؟.: ۵۰۷
۲۳ – نقش روسیه « شوروی » در کودتای ۲۸ مرداد.: ۵۲۳
– ﺁمر کودتا، ﺁیزنهاور در باره شخصیت مصدق گفته است : ۵۴۷
۲۴ – رابطه هندرسن ( ﺁمر )، با شاه و زاهدی (مأمور ).: ۵۵۱
– شاه و زاهدی، نقش دو دست نشانده را به خود می دهند که از یکدیگر نزد سفیر شکایت می کنندو از او « رهنمود » می گیرند ! : ۵۵۲
– « شاه» ایران از امریکا و انگلستان می خواهد وظیفه ارتش ایران را معین کنند !: ۵۵۹
۲۵ – هندرسن به شاه و زاهدی : نخست با انگلستان رابطه برقرار کنید و ﺁنگاه قرارداد نفت را امضاءکنید!.: ۵۶۹
– سفیر امریکا از شاه و زاهدی می خواهد : نخست با انگلستان رابطه برقرار کنید و سپس انتخاباتمجلس را انجام دهید و بی فوت وقت، قرارداد نفت را امضاء کنید ! : ۵۷۱
– کشماکش بر سر سهم از نفت ایران، میان انگلیس و امریکا : ۵۷۵
۲۶ – شاه اجازه می خواهد به واشنگتن برود. به سه شرط موافقت می شود: تصویب قراردادکنسرسیوم و…: ۵۸۴
۲۷- تقلا های شاه برای گرفتن اجازه برکنارکردن زاهدی از امریکا ادامه می یابند.: ۵۸۹
۲۸- این بار شاه از نیکسون معاون رئیس جمهوری امریکا می خواهد، امریکا و انگلیس وظایف ارتشایران را معین کنند واین دو قدرت وظایف ﺁن را معین می کنند و شاه را محو ر می شناسند.: ۵۹۴
۲۹- شاه به سه شرط اجازه می یابد به امریکا برود و قرارداد معروف به ” امینی – پیچ” امضاء میشود. : ۶۰۳
۳۰ – ضمیمه ها. : ۶۰۹
– سندی سری، گویای تسلط مصدق و حکومت او بر اوضاع کشور و توانائی مالی حکومت او و جدینبودن خطر حزب توده : ۶۰۹
– پوزش خواهى خانم آلبرایت، وزیر خارجه امریکا در حکومت
کلینتون : ۶۱۹
فهرست اعلام ۶۳۲
مدخل و حاصل سخن تاریخی که می خوانید :
تاریخی که در دسترس مطالعه دارید، یکسره از زبان اسناد است . توضیح ها نیز یا سندها و یاقولهای کسانی هستند که خود در نهضت ملی ایران، در مقام موافق یا مخالف نقش داشته اند . اینتاریخ نه تنها اصل ها و اندیشه های راهنما و نیز گفتارها و کردارهای کسانی را، از زبان اسناد،گزارش می کنند ، بلکه به نسل هایی که از پی یکدیگر می ﺁیند، می ﺁموزد اصل و اندیشه راهنمایﺁزادی ،گفتار و کرداری خالی از تناقض و ترجمان حق را ایجاب می کنند و اصل راهنمای بیان قدرت،پندار و گفتار و کردار زورمدارانه را القاء می کنند . به این نسلها می ﺁموزند چسان قدرت باوری مجازهارا جایگزین واقعیتها و حق ستیزی را جانشین حق مداری می کند. برای مثال،
بنا بر بیان ﺁزادی، واقعیت ترجمان حق است . و بنا بر همین بیان، هر واقعیت خالی از حق وحقیقت، ساختهِ مجازی است که قدرت است . بنا بر بیان قدرت ، واقعیت ساختهِ قدرت با حقیقت و باﺁرمانی که گزینش حق باشد، حقی که برای تحقق ﺁن باید کوشید، دوگانه است . از این رو است کهبردگان قدرت خطای اصلی مصدق را ندیدن دوگانگی واقعیت و حقیقت، و نیز، واقعیت و ﺁرمان میدانستند و می دانند . می گفتند و می گویند : مصدق درپی حقیقت و ﺁرمان شد و از واقعیت غفلتکرد .
و ما که به مطالعه اسناد پرداختیم، برﺁن بودیم پاسخهای این پرسشهای مهم را بیابیم :
کدام یک از دو واقعیت، یکی فرﺁورده حق و دیگری فرﺁورده قدرت ملاک گزینش روش سیاسی ازسوی رهبری نهضت ملی ایران بوده است ؟
ﺁیا احقاق حق ملی (منابع نفت ملی شده) امکان داشته است و یا نه ؟
ﺁیا امکانهای در اختیار برای احقاق حق کافی بوده اند و یا مصدق، بی توجه به امکانها، کاری را تصدیکرده است که ناشدنی بوده است؟
بر فرض که امکانها نبودند و مردم ایران و رهبری نهضت ﺁنها توانائی ایجاد ﺁنها را نیز نمی داشتند، میباید روی به نهضت ملی ایران می ﺁوردند ولو پیشاپیش می دانستند نهضتشان به شکست میانجامید یا خیر؟
سندها پاسخهای شفاف و دقیق به این پرسشها می دهند . از این رو، این تاریخ درس رشد بهنسلهای ایرانی است که از پی هم می ﺁیند.
–
● اسناد می گویند مصدق دو واقعیت، یکی ساخته قدرت سلطه گر و دیگری ترجمان حقوق ملیایران، دومی را گزیده است و هیچگاه تن به زندانی شدن در مدار بسته مسلط (انگلستان و امریکا وروسیه) و زیر سلطه (ایران) نداده است. در ﺁنچه به شخص او مربوط می شود نیز، واکنشواقعیتهای فرﺁورده قدرت پرستی نگشته است : به این عنوان که ناسزاها به او، تجاوز به کرامت وشخصیت او هستند ، وارد مدار بسته زور شنیدن و زور گفتن نگشته است . حتی قدغن کرده استمبادا روزنامه ای را به خاطر ناسزا به او توقیف کنند . در دیدارها با سفیر امریکا، بخاطر ناسزاها یی کهسیا « تولید » می کرد و در مطبوعات امریکا و در مطبوعات دست نشانده ایران درج می شدند،اعتراض به جای خود، اشاره به این کار ننگ ﺁور نیز نکرده است . در برابر، بر احقاق حقوق ملیایرانیان، بیشتر و بیشتر پای فشرده است . می دانسته است که قلمرو مبارزه حیاتی او، حقوق ملیایران هستند . زیرا می دانسته است ترک این قلمرو، بخاطر برابر نشاندن حق و حقیقت (کرامت وشخصیت او بعنوان یک انسان) و واقعیت (ناسزاها)، امضای چشم پوشی از کرامت و شخصیت است. تهدید به مداخله نظامی نیز او را بر ﺁن نداشته است دست به تهدید متقابل بزند و به تحریک و تحریکمتقابل ، بحرانی مصنوعی بسازد چنانکه احقاق حق ملی ایرانیان قربانی شود . بدین قرار، ازﺁموزشی پیروی کرده است که ره ﺁورد بیان ﺁزادی است : صاحب حق نه با واقعیتی که قدرت بقصدمنصرف کردنش از هدف که احقاق حق است که با واقعیتی فرﺁورده حق ، در این مورد، ملی کردنصنعت نفت به قصد پایان بخشیدن به سلطه سلطه گران بر ایران ، سر و کار دارد . پس نباید خود رازندانی واقعیتی کند که قدرت سلطه گر می سازد . هرگاه این درس در انقلاب ایران بکار رفته بود، نهگروگانگیری ( = زندانی شدن در مدار بسته ای که سلطه گر ساخت ) و نه محاصره اقتصادی و نهجنگ روی می دادند و نه استبداد در ایران باز سازی می شد ( ۱ ) . از این رو است که فرمود : هرگاهبر لغو گذر کردی از ﺁن در گذر ( قرﺁن، سوره فرقان ، ﺁیه ۷۲ ). می گویند : مصدق ﺁرمان خواه بود وواقع بین نبود . اگر واقع بین بود، می دانست ایران نمی تواند با قدرتهای جهان در افتد. می باید منافعﺁنها را در ایران می پذیرفت و با ﺁنها کنار می ﺁمد تا کار به کودتای ۲۸ مرداد و بازگشت استبداد نکشد . نخست بنگریم کدام واقعیتها را از دید عقل ها پنهان و با کدام مجازها جانشینشان می کنند و سپسیادﺁور شویم که بنا بر اسناد، تحقق هدف ( = ﺁرمان = احقاق حقوق ملی و استقلال )، با امکانهای دردسترس مصدق میسر بود :
۱ – بنابر ادعا، منافع امریکا و انگلستان در ایران، نفت و گازی است که متعلق به مردم ایران، نسل بعداز نسل است. به سخن دیگر، منابع نفت که حقی از حقوق ملی ایرانیان هستند را سلطه گر منافعخود می شمارد!
حق ملی از خود هستی دارد . اما وقتی این نفت « نفع » امریکا خوانده می شود، واقعیتی ساختهقدرت سلطه گر است . تا سلطهِ سلطه گر برجاست این « واقعیت » نیز برجا است . اما قدرتسلطه گر تنها حاصل زوری نیست که بکار می برد، بلکه بخش بزرگ ﺁن، حاصل تن دادن به حقارتتسلیم شدن به زور و چشم پوشیدن از حق خویش است . چرا که نفت وقتی نفع امریکا و انگلیسمی شود که ایرانیان از حق ملی خود چشم بپوشند، تسلیم به حکم سلطه گر را سرنوشت خویشباور کنند و حق ملی خود را نفع امریکا و انگلستان و روسیه بشناسند . جنبش ملی مردم ایران سرباززدن از تسلیم به تقدیری بود که سلطه گر برایش رقم می زد .
۲ – واقعیت دوم این که تا اقلیت صاحب امتیاز، برای سلطه استبدادی بر جامعه خود و بردن و خوردنحقوق مردم، قدرت خارجی را شریک خویش نمی گرداند، واقعیت جعلی ، یعنی نفع امریکا وانگلستان ، وجود نمی یافت . اسناد، به صریح ترین و روشن ترین بیان، این واقعیت را باز می گویند . اسناد می گویند اگر صاحب امتیازان وابسته به انگلستان و امریکا و حزب توده وابسته به « روسیهشوروی » به سراغ سلطه گران نمی رفتند و داوطلب خدمتگزاری به ﺁنها نمی شدند، نفت ایران ملیمی شد و ایران مستقل و ﺁزاد می گشت و مردم ایران دولتی، بر پایه های حقوق ملی و حقوقانسان، می یافتند. این واقعیت و نقش ﺁن را ندیدن و ۲۸ مرداد را حاصل ﺁرمان خواهی مصدق جلوهدادن، قلب بس ناشیانه واقعیت است .
طرفه این که « اگر » ترجمان واقعیت را با « اگر» بیانگر مجاز خود ساخته جانشین می کنند : اگر۳۰ تیر نبود و قوام برکار می ماند، مسئله نفت را حل می کرد و کار به کودتای ۲۸ مرداد نمی کشید! ﺁیا قوام السلطنه مستقل از اقلیت صاحب امتیاز بود ؟ بیرون از ﺁن اقلیت، تکیه گاهی در جامعه داشت؟ قیام مردم در ۳۰ تیر می گوید : او تکیه گاه مردمی نداشت . اسناد منتشره نیز می گویند امریکا وانگلستان بر این امید بودند که او طومار نهضت ملی ایران را بر می چیند و مشکل نفت را در محدودهمنافع ﺁنها حل می کند . بدین قرار، درس بزرگ دوم نهضت ملی ایرانیان و عملکرد رهبری ﺁن اینست : هرگاه ملتی نخواهد تجربه ها را در نیمه رها کند و هرگاه می خواست تجربه نهضت ملی ایران را پیبگیرد، می باید اقلیتی را بی نقش می گرداند که وقتی هم سلطه گر چاره خود را تسلیم شدن بهحق زیر سلطه استقلال جوی می دهد، او را از این کار باز می دارد و در خدمت به او، به مردم وکشور خویش، خیانت می کند . بدین قرار، ﺁن « اگر » که محقق در خور این عنوان می باید بجوید وجامعه را از وجودش ﺁگاه کند، « اگر اقلیت خدمتگزار بیگانه نبودند و یا جنبش ملی بجد به خنثی کردنﺁن می پرداخت، نهضت ملی ایران پیروز می شد » است . هنوز، برای این که ایران استقلال و ایرانیانﺁزادی بجویند، می باید در پی تحقق ولایت جمهور مردم و بی نقش شدن هر گروه قدرتمداری شد کهاز راه تن دادن به خفت بیگاری برای بیگانه، به مردم خود خیانت می کند . واقع بینی ، وقتی ترجمانحق است ، تسلیم بیماری شدن نیست. تشخیص بیماری و درمان ﺁنست .
۳ – واقعیت سومی که از دید عقول می پوشانند اینست : ۳۰ تیر پیروزی بزرگی بود که اگر رهبراننهضت ملی از ﺁن درس گرفته بودند، می توانستند از ۲۸ مرداد پیشگیری کنند : بدیل دست نشانده راقیام مردم نا ممکن کرد . حال اگر رهبران نهضت ملی جلوگیری از تجدید بنای بدیل دست نشانده راوظیفه خود می شمردند، بدیلی که امریکا و انگلستان را دعوت به کودتا کند، پدید نمی ﺁمد. مصدق بادرایت این واقعیت را دریافت و « خاطرات و تألمات » او این خطا را خاطر نشان می کند . در حقیقت،پیش از ﺁنکه شاه به سفیر امریکا پیشنهاد کودتا کند و بر سر زاهدی بعنوان جانشین مصدق توافقکنند، کسانی از رهبران نهضت ملی زاهدی را نامزد جانشینی مصدق کرده بودند . مصدق می نویسد:
( خاطرات و تألمات مصدق صفحه ۲۱۷ ) :
« نمایندگان جبهه ملی که این گروه از نمایندگان را می توان از نظر فکر و عقیده به دو دستهتقسیم کرد :
الف– نمایندگانی که به ﺁزادی و استقلال مملکت ایمان داشتند و هیچ چیز ﺁنها را از عقیده و ایمان خودمنحرف ننمود و تا ﺁخرین لحظه در عقیده خود باقی ماندند .
ب– نمایندگانی که ﺁزادی و استقلال را وسیله پیشرفت اغراض و مقام قرارداده و از همان ماه هایاول تشکیل دولت این جانب، سرلشگر زاهدی، وزیر کشور را نامزد نخست وزیری کردند . من بعد ازغائله ۲۳ تیر از ﺁن مطلع شدم و از عدم توجه و کم فکری بعضی از همکارانم بسیار تعجب کردم . چونکه جبهه ملی در مجلس اکثریت نداشت که سر لشگر با رأی جبهه ملی در مجلس نخست وزیر بشودو تابع نظرات جبهه ملی باشد . از این هم که بگذریم، سیاست خارجی چطور موافقت می کرد که بازشخص دیگری متصدی کار شود که نهضت ملی ایران را به ضرر ﺁن سیاست رهبری کند ؟ » ( خطکشی زیر جمله ها از ما است )
بدین قرار، هرگاه این دسته از « نمایندگان » می دانستند برگزیده اقلیت صاحب امتیاز و دست یارقدرت خارجی، « چوب دست » ﺁنها نمی شود و خود در ایجاد ﺁن ﺁلترناتیو شرکت نمی کردند و هرگاهرهبری نهضت ملی نسبت به تشکیل این ﺁلترناتیو لاقید نمی ماند و از راه سازمان دادن مردم وبرانگیختنشان به برعهده گرفتن مسئولیت خویش در شرکت در رهبری، اقلیت دستیار بیگانه را بینقش می کرد، حتی اگر در روزهای ۲۰ تا ۳۰ مرداد، مردم را در مبارزه با کودتاگران شرکت می داد،بنا بر اسناد، کودتا شکست می خورد . بهتر است بگوئیم کودتای شکست خورده در ۲۵ و ۲۶ مرداد، در۲۸ مرداد، موفق نمی شد . اسناد می گویند : ضعف بزرگ رهبری نهضت ملی ایران این ضعف بودهاست . ضعف دیگری این ضعف را تشدید می کرده است که، در جای خود، به ﺁن می پردازیم .
امروز نیز درس تجربه ۳۰ تیر را می باید بکار برد و با تمام توان کوشید و نگذاشت امریکا ﺁلترناتیوبسازد و با رژیم حاکم مدار بسته بوجود ﺁورد . فردا و فرداها نیز چنین باید کرد .
۴ – واقعیت چهارم که قدرت پرستان با مجاز ( = واقعیت خود ساخته ) جانشین می کنند، اینست : بر فرض که مصدق می باید واقع بین می بود و واقع بینی یعنی حل مسئله نفت با قبول « منافعامریکا و انگلیس در ایران »، تشخیص « منافع امریکا و انگلستان » با خود ﺁنها بود یا با مصدق ؟ ﺁیاﺁنها به مصدق اجازه می دادند به جای ﺁنها منافع ﺁنها را تعریف و میزانش را معین کند؟ قرار دادکنسرسیوم می گوید که پاسخ این پرسش نه است . ﺁنها از مصدق می خواستند نقش شاه و زاهدیرا برایشان بازی کند . چنانکه قرار داد کنسرسیوم را به دست شاه و زاهدی دادند و گفتند بدون یککلمه کاستن و افزودن می باید تصویب شود . زاهدی ناگزیر شد قرار داد کنسرسیوم را به مجلس ببردو قرار داد بدون یک کلمه تغییر، تصویب شد . و نیز، پیش از ملی شدن صنعت نفت و زمامداریمصدق نیز، قرار داد الحاقی را به حکومت ساعد تحمیل کرده بودند . وقتی کمیسیون نفت تشکیل شدو قرارداد الحاقی در معرض رد قرار گرفت، حکومت رزم ﺁراء قرارداد را از مجلس پس گرفت و گفته شدرزم ﺁراء قرارداد ۵۰ – ۵۰ را در جیب داشته است . برابر اسناد، در حکومت مصدق نیز، در قلمرو نفت،دو قدرت امریکا و انگلستان مصمم بودند با ایران قراردادی را امضاء نکنند که در مقایسه با قراردادهاینفتی با کشورهای نفت خیز، امتیاز بیشتری را عاید ایران کند . گفته اند ﺁخرین پیشنهاد در باره غرامترا مصدق می باید می پذیرفت . اما اسناد محرمانه ای که اینک انتشار یافته اند، حاکی از ﺁنند کهمصدق پذیرفت و انگلستان دبه کرد . مصدق هم به سفیر امریکا برای چندمین بار گفت : انگلیسهابهانه جوئی می کنند. نمی خواهند با حکومت من مسئله نفت را حل کنند و در تدارک اسباب بر کناریمن از سمت نخست وزیری اند . بنا بر اسناد ( از سندهای ۲۸۱ ببعد )، امریکا که نخست دبه درآوردنانگلستان را غیر قابل قبول می دانست، به پیشنهادی تن داد که، بنا بر ﺁن، ایران می باید بابت مدتباقی مانده قرارداد تحمیلی ۱۹۳۳ نیز غرامت می پرداخت . این پیشنهاد در ۱۵ ژانویه تسلیم مصدقشد . همزمان با تشکیل جبهه انگلیس – امریکا، در ایران، دربار دست بکار شد . علاء، وزیردربار شاه، بهسراغ هندرسن، سفیر امریکا در تهران رفت تا در باره جانشین مصدق گفتگو کند. در ۹ اسفند، توطئهقتل مصدق به اجرا گذاشته شد . در « خاطرات و تألمات »، مصدق نقش هندرسون را در توطئه قتلخویش شرح می کند .
اما این واقعیتها تنها واقعیت هائی نیستند که می پوشانند :
۵- جهان در تحول بود و بسیار بودند کشورهائی که ملی کردن صنعت نفت را توسط مردم ایران،فرصتی می شمردند برای بیرون رفتن از سلطه شرکتهای نفت . در اسناد، مکرر به این واقعیتتصریح شده است : هرگاه راه حلی برای نفت پیدا نشود، مصدق می تواند نفت ایران را بفروشد . بنابر این:
۶ – برفرض که شاه به نمایندگی اقلیت صاحب امتیاز به ایدن پیام نمی داد مسئله نفت را با مصدقحل نکنید صبر کنید او را برکنار کنیم و مسئله نفت را بسود شما حل کنیم( خاطرات ایدن )، شرائط واسباب پیروزی نهضت ملی ایران وجود داشتند . الا این که، در ﺁن روز، برای امریکا و انگلستان، مهمتراز نفت، جلوگیری از استقرار مردم سالاری در ایران بود . زیرا ﺁن مردم سالاری را سبب تزلزل و بلکهسقوط رژیمهای منطقه و به خطر افتادن « منافع خود » می دانستند . در این ضدیت با استقرار مردمسالاری، روسیه ﺁن روز پشتیبان ﺁنها بود . با وجود این، اندیشه ای که راهنمای ایران به بیرون رفتن ازروابطِ مسلط – زیر سلطه باشد و ﺁگاهی مردم کشور از حقوق ملی خویش می توانند مردم را بمثابهنیروی تعیین کننده سرنوشت کشور، وارد عمل کنند . چنانکه چند نوبت نیز مردم وارد عمل شدند .
اما، در ﺁن ایام، از سوئی، حزب توده جانبدار دیکتاتوری پرولتاریا از نوع استالینی ﺁن بود . اقلیتصاحب امتیاز در پی تجدید دیکتاتوری رضا خان بود . کاشانی در بند نخوت و مجاز، می گفت : اگر چوبرا به جای مصدق بگذارد همان کار را می کند که مصدق می کند . و از سوی دیگر، بیان ﺁزادی واستقلال بر اصل موازنه عدمی اندیشه راهنمائی می توانست بگردد که مردم را بمثابه صاحبانسرنوشت خویش وارد صحنه کند . اما چه شد که در روزهای کودتا، مردم در صحنه نبودند و وابستههای به قدرت خارجی صحنه سیاسی کشور را از ﺁن خود کردند ؟ پرسشی که پاسخ می طلبد اینپرسش است . و رهبران نهضت ملی و مصدق و حکومت او را در رابطه با این واقعیت ها می باید نقدکرد . بدون تردید بر مصدق و همکاران او در رهبری نهضت ملی ایران، در رابطه با این واقعیتها نقدجدی وارد است . اما سانسور کردن واقعیتها و، به دروغ، ﺁرمان ( = هدف مطلوب که استقلال وﺁزادی بود ) را از واقعیت ترجمان حقوق جدا کردن و مصدق را ﺁرمان خواه خواندن، جعل تاریخ و فریبنسل امروز است . نقد نفی نیست، تشخیص کاستی ها بقصد پی گرفتن تجربه از راه جبران کاستیها و به نتیجه رساندن تجربه است .
● انسان و جامعه انسانی بدون ﺁرمان وجود ندارند :
۱ – انسان و جامعه انسانی بدون ﺁرمان وجود ندارند . زیرا بدون هدف، عمل ناممکن می شود . برایﺁنکه انسانی بتواند اقدام به عملی را موضوع اندیشیدن و تصمیم کند، می باید هدف و بسا هدفهایدور و نزدیک را مشخص کند . ﺁنگاه وسیله و یا وسیله های رسیدن به هدف را معین کند و سرانجامتصمیم به عمل بگیرد . بدین قرار، دوگانه انگاشتن، چه رسد به مقابل نشاندن واقعیت و ﺁرمان، بیرونرفتن از عرصه واقعیتها به قلمرو مجاز است . ﺁیا می باید در شگفت شد از سخن کسانی که خویشتنرا مجاز نشین کرده اند و میان واقعیت گرائی با ﺁرمان خواهی رابطه تضاد بر قرار می کنند ؟ نه . چراکه دروغ سازی بدون پوشاندن واقعیت با مجاز ممکن نیست؟ . و دروغ سازان نادانسته واقعیتی را کهمی خواهند قلب کنند، شفاف تر در معرض دید همگان قرار می دهند :
۲ – « واقعیت گراها »ی بدون ﺁرمان وجود ندارند . ﺁنها ﺁرمانی دارند که نمی خواهند بر دیگران ﺁشکارشود . ﺁرمان ﺁنها قدرت است . برای مثال، می گویند: قوام السلطنه واقعیت و عمل گرا بود . اما عملبدون هدف به تصور نیز نمی ﺁید چه رسد که موضوع تصمیم و عزم و اجرا شود . حاصل زندگی اینشخص، حتی کارنامه های او، گزارش بس شفافی از قدرتی است که او و همانندهایش ﺁرمان خویشکرده بودند و کرده اند . چنان که، در دوران نهضت ملی ، هدف مشخصی که رها کردن ایران از سلطهبیگانه و استبداد زیر سلطه بود، به تمامی فعالیتها جهت می داد . اما همانطور که مصدق به درستخاطر نشان می کند، شرکت کنندگان در رهبری نهضت ملی ایران، هم ﺁرمان نبودند : ﺁنها که قدرت راهدف ( = ﺁرمان ) خود کرده بودند، ملت را بمثابه واقعیت دارای وجدان جمعی، انکار می کردند و درپی ﺁرمانی مجازی ( = قدرت ) به سراغ سلطه گر می رفتند تا حامی ﺁنها در براندازی حکومت ملیمصدق شود .
۳ – و نیز، بدون هدف، عقل با واقعیت رابطه برقرار نمی کند . این هدف است که انسان را با واقعیتدر رابطه قرار می دهد . حتی وقتی بنا بر شناخت واقعیت می شود، برای مثال، انسان می خواهدیک واقعیت را همان سان که هست بشناسد، هدف که شناسائی است می باید وجود داشته باشدتا استعداد دانشجوئی انسان بکار افتد : بدون تشخیص هدف، عقل با واقعیت رابطه بر قرار نمی کند. بدین قرار، ﺁرمان از واقعیت جدا کردنی نیست . الا این که عقل ﺁزاد با واقعیتی رابطه برقرار می کند کهفرﺁورده حق است و عقل قدرتمدار با واقعیتی رابطه برقرار می کند که محصول قدرت است . اولیاستقلال و ﺁزادی را هدف می کند و دومی وابستگی و استبداد را :
۴ – بدین قرار، دو نوع رابطه با واقعیت بر قرار می شود : رابطه با واقعیت وقتی قدرت هدف است ورابطه با واقعیت وقتی استقلال و ﺁزادی هدف می شود . وقتی استقلال و ﺁزادی هدف می شود،دروغ و مجاز بی محل می شود و عقل واقعیت را همان سان که هست می بیند. زیرا با واقعیت رابطهمستقیم برقرار می کند . اما وقتی قدرت هدف می شود، عقل واقعیت را ﺁن سان که بکار قدرت میﺁید، می بیند . زیرا از رهگذر قدرت با واقعیت رابطه برقرار می کند . و از ﺁنجا که بدون دروغ و مجاز،قدرت وجود نمی جوید و بخش بزرگی از وجودش نیز مجازی است، وقتی قدرت هدف می شود، واقعبینی نیز غیر ممکن می شود . از این رو بود و هست که رفتارهای شاه سابق، خمینی، هیتلر،استالین، موسولینی و… و اینک گردانندگان رژیم مافیاهای نظامی – مالی هر روز بیشتر از روز پیش،ترجمان واقعیت گریزی بوده اند و هستند . در تاریخ نویسی قدرت پرستان نیز که تأمل کنیم می بینیم،واقعیتهایی که سانسور می کنند را با مجازها جانشین می سازند . تا نه تنها واقعیت گریزی قدرتمدارها را بپوشانند، بلکه به ﺁنها لقب واقع بین نیز بدهند .
بدین قرار، مصدق بدین خاطر که استقلال ایران و استقلال و ﺁزادی انسان ایرانی و غیر ایرانی راﺁرمان خویش کرده بود، واقع بین بود . تجربه نهضت ملی ایران می گوید : همه ﺁنها که قدرت را هدفکرده بودند و از راه قدرت خارجی می خواستند به هدف خود برسند، از واقعیت ها می گریختند . ازجمله از این دو واقعیت :
ملت ایران که به حسابش نمی ﺁوردند و نمی ﺁورند، واقعیتی است که باید تغییر کند تا تغییر دهد . ازفضای بسته ضد فرهنگ قدرت ( = زور ) ﺁزاد شود، ولایت را از ﺁن خود کند تا سلطه قدرت بیگانه واستبداد همزاد ﺁن ناممکن شود . با اینهمه، مردم ﺁن روز ایران که نهضت کردند، می توانستند دررهبری نهضت ملی تا پیروزی شرکت کنند . سندها کمبودها را گزارش می کنند :
● اسناد گزارش روشنی هستند از نگرش به زمان ، از دو دیدگاه ، یکی دیدگاه استقلال و ﺁزادی ودیگری دیدگاه استبداد و سلطه گری یا سلطه پذیری :
از دیدگاه استقلال و ﺁزادی، زمان حاضر در بردارِ گذشته و باردار ﺁینده است . از دیدگاه استبدادیان ،بخصوص وقتی زیر سلطه قدرتی بیگانه اند، گذشته و یا دست کم بخشی از گذشته بد است و بایدفراموش و یا نفی شود. ﺁینده نیز ، زمان حال جامعه دیگری است و یا در مرام راهنما ، توصیف شدهاست :
۱ – تمامی قدرتهای استبدادی و همه قدرتهای سلطه گر اگر نه همه گذشته دست کم بخشی از ﺁنرا نفی می کنند و برﺁن می شوند، به زور، جامعه تحت سلطه ﺁن را فراموش کند و یا ﺁن را بد بداند ونفی کند .
از این رو، پهلوی ها و فراماسونها ، که در کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ نقش مهمی را بازی کردند، ایراندوران ساسانی را ، دورن ﺁرمانی می گرداندند و می گردانند . ﺁنان ۱۴ قرن دوران اسلامی را گذشتهِبدی که باید نفی شود، تبلیغ می کردند و همچنان تبلیغ می کنند . این طور می باوراندند و هنوز میباورانند که هرگاه ایرانیان ابتکار را بر خود ممنوع کنند و فرهنگ غرب را ، بی دخل و تصرف بپذیرند ، « عظمت دوران ساسانی » را باز خواهند یافت .
و نیز، از این رو، ﺁقای خمینی . دوران پهلوی ها و بسا تمامی گذشته ایرانیان را بدی می دانستکه می باید نفی می شدند. اما ﺁیا ﺁینده ای را در تصور داشت ؟ در دوران انقلاب ، دوران پیامبر ( ص ) وعلی ( ع ) را ﺁرمان می کرد . اما چون خویشتن را محور قدرت یافت، یادی از ﺁن دوران نیز نکرد مگربرای این که بگوید دولت او بکاری موفق شده است که دولتهایﺁن دو بدان موفق نشدند ! پیامبر ( ص ) گذشته را نفی نمی کرد و پیامبری خود را دنباله پیامبریهای پیشین می دانست، اما ﺁقایخمینی جنبشهای پیش از انقلاب ۱۳۵۷ ایرانیان را نفی می کرد.
و در جامعه های دیگر نیز، به نسبتی که قدرت فراگیر شده است، گذشته نفی و ﺁینده مبهم گشتهاند. چنین بودند دوران استالین و جانشینان او در روسیه و دوران مائو در چین و دوران ﺁتاتورک در ترکیهو…
چرا هر قدرت بهمان نسبت که فراگیر می شود ضد تمامی و یا بخشی از گذشته می شود وﺁینده را حاصل نقد و سرمایه کردن گذشته، از رهگذر دو جریان ﺁزاد اندیشه ها و اطلاع ها ، نمیخواهد ؟ زیرا نیک می داند که چنین ﺁینده ای نیاز به انسانهای مستقل و ﺁزاد دارد تا که به اندیشه وکار جمعی رشد کنند . پس می داند ﺁزادی و استقلال نافی قدرت و سلطه گری و سلطه پذیریهستند . و باز ، می داند تا عقل ها از گذشته، ﺁن سان که جریان یافته است ، خالی نشوند، حال وﺁینده را بمثابه بستر تعقل و ابتکار و عمل مستقل و ﺁزاد از دست نمی دهند . فرعون کجا خدائی میجست اگر عقول مصریان از گذشته واقعی خالی و از گذشته جعلی پر نمی گشت ؟ همه ﺁنها را کهقدرت پرستان اسطوره کرده اند و می کنند، اسطوره نمی شدند هرگاه عقلهای تک تک مردمان وعقل جمعی ﺁنها از گذشته واقعی خالی و از گذشته جعلی پر نمی شدند و اسیر زمان و دنیائیمجازی نمی گشتند و قدرت را معجزه گر باور نمی کردند .
۳ – این عیب همگانی ایرانیان که تجربه را در نیمه رها کردن است ، خود گزارشگر زیست در استبداداست . در حقیقت، تجربه در نیمه رها می شود زیرا از زمان روبرو شدن با مشکل، گذشته ، یعنی ﺁنچهانجام گرفته بدی می شود که می باید نفیش کرد . اسناد می گویند سلطه گرانی که نقشه کودتا راطرح و اجرا کردند، از جمله، بدین عیب همگانی ایرانیان امیدوار و نقشه خود را بر پایه ﺁن ریخته بودهاند : بعد از سقوط حکومت مصدق، مردم نهضت خویش را فراموش می کنند . در واقع نیز، بعد ازکودتا، نهضت ملی ایران هم توسط رژیم شاه نفی شد و هم توسط گروه بزرگی از همکاران مصدق وهم مردمی که در ﺁن شرکت فعال جسته بودند، بمثابه تجربه ای شکست خورده، رها شد . این تنهامصدق بود که خود جنبش مشروطیت را فراموش نکرده بود و نهضت ملی ایران را دنباله ﺁن می شمردو « امیدوار بود ، بلکه یقین داشت که مردم ایران نهضت ملی را ﺁنقدر ادامه می دهند تا به نتیجهبرسد » .
در پندار و گفتار و کردار شخصیتهای سیاسی ایران از مشروطیت تا انقلاب بهمن ۱۳۵۷ که تأملکنیم، واقعیتی را به چشم عقل می بینیم که بس شگفتی ﺁور می یابیم : حیات مصدق زمانی بهمپیوسته است . راست راهی را تشکیل می دهد که در یک جهت جریان داشته است. در عوض، « شخصیت » های سیاسی که بندگی قدرت را کرده اند، حیاتشان زمان بهم پیوسته ای نیست . خطسیر های بریده و نا همسو است . ﺁنها مظاهر ایران زیر سلطه و محروم از رشد و مصدق مظهر ایراناستقلال و ﺁزادی جوی و رشد طلب است .
با توجه به این واقعیت که در کار جاعلان تاریخ می نگریم ، می بینیم ﺁلتهای فعل سلطه گران نیکمی دانند هرگاه نسل امروز ایران نخواهد گذشته را نفی کند و بخصوص نخواهد تجربه یک قرن را رهاکند و کار را از سر گیرد و بخواهد تسلیم تقدیر قدرت سلطه گر شود، می باید گذشته را نفی کند . امااز دو گذشته کدام را او باید نفی کند ؟ پاسخ تاریخ سازان اینست : جنبش مشروطیت را ، جنبشملی کردن صنعت نفت را، جنبش همگانی ۱۳۵۷ را . چرا ؟ زیرا مردم و رهبران این جنبشها واقعیت گرانبوده اند . لذا، نسلهای امروز و فردا، بعنوان الگو، نه مصدق که قوام ، که شاه ، که زاهدی ، کهکاشانی که … را باید برگزینند !
اما بیان ﺁزادی را که اندیشه راهنما کنیم و بدانیم که تا وقتی عقلهای خود را ﺁزاد نکنیم و استعدادابتکار و خلق را بکار نگیریم ، اسب سرکش تقدیر را رام نمی کنیم و سازنده تقدیر خویش نمی گردیم ،در می یابیم که الف – تجربه را می باید ادامه داد و به نتیجه رساند و بدین کار از عیب همگانی ﺁسود . ب – هیچ بخش از گذشته را ، نه گذشته ای را که جنبشها را در بر می گیرد و نه گذشته ای که تاریخکودتا و استبدادها است، نمی توان و نمی باید نفی کرد . هر دو بخش این گذشته را می باید نقد کردو کوشش تاریخی برای بازیافت استقلال و ﺁزادی و رشد در استقلال و ﺁزادی و بر میزان عدالتاجتماعی را به نتیجه رساند . ﺁن درس که اسناد می ﺁموزند این درس است : در رفع عیب همگانی کهتجربه را در نیمه رها کردن است ، می باید کوشید و به رفع این عیب است که قدرت پرستی از میان برمی خیزد. زمان، نه حال های بریده بریده که بستر پیوسته اندیشه و کار در استقلال و ﺁزادی می گردد.
● بنا بر اسناد، مقامهای انگلیسی و نیز امریکائی بر این باور بودند که مصدق بدون وجود امکان هایضرور دست به ملی کردن صنعت نفت زده است و حکومت او با فشار مالی از پا در می ﺁید و ایرانیاننهضت خویش را به دست فراموشی می سپرند . اما ﺁیا برفرض که امکانها در اختیار نمی بودند،نهضت ملی ایران بجا بود یا خیر؟ :
کودتا بهترین دلیل بر این که کمبود امکانهای مالی حکومت مصدق را از پا در نیاورد. کودتا شد برایاین که مصدق موفق شد امکانها را ایجاد کند . از درسهای سخت گران قدر نهضت ملی ایران یکیاینست که فقدان امکانها مجوز تن دادن به سلطه بیگانه نیست . زیرا رشد از راه ایجاد امکانها میسرمی شود . وقتی مصدق نخست وزیری را پذیرفت، بودجه دولت دست کم ۳۰ درصد کسر داشت . دربخشی وابسته به درﺁمدهای خارجی بود . ملی کردن صنعت نفت سبب شد که هزینه های شرکتملی نفت نیز بر دوش دولت افتد . با وجود این، هرگاه بنا بر رعایت حقوق ملی می شد، ایران با کمبودامکانهای مادی نیز روبرو نمی شد . اما نه تنها شرکت سابق نفت مطالبات ایران را نپرداخت بلکهحکومت انگلستان مانع از فروش نفت ایران شد و کشور ما را تحت فشار مالی نیز قرار داد . روسیه « شوروی » نیز نه مطالبات ایران را پرداخت و نه حاضر شد از ایران نفت بخرد . با وجود این، مصدقبرنامه اقتصاد بدون نفت را به اجرا گذاشت : محور اقتصاد را که رابطه با غرب و مصرف می گشت،تغییر داد و تولید را محور اقتصاد کشور کرد . بودجه دولت را که وابسته به درﺁمدهای نفت و حقوقگمرکی و مساعده ستانی از شرکت سابق نفت بود، ملی کرد . نتیجه ﺁن شد که بنا بر دو سند ازسندها، گزارشگر وضعیت اقتصادی ایران در روزهای پیش از انقلاب، از راه اقتصاد نمی شد حکومتمصدق را بر انداخت و جنبش ملی مردم ایران را فرو نشاند . بسا اگر از روز نخست، طرح « اقتصادبدون نفت » به اجرا گذاشته می شد، پیش از ﺁن که جبهه ملی ایران دچار پراکندگی شود و اقلیتصاحب امتیاز دستیار امریکا و انگلستان در کودتا بر ضد نهضت ملی ایران شوند ، نهضت ملی به هدفخویش دست می یافت . نه تنها ایران اقتصادی مستقل و رشد یاب می یافت، بلکه غرب ناگزیر میشد تن به خرید نفت ایران بدهد . چنانکه سند ها می گویند : نمی توان برای مدتی طولانی مانع ازفروش نفت ایران شد . پیش از ایران نیز، مکزیک نفت خود را ملی کرده بود و سرانجام شرکتهاینفتی ناگزیر از خرید نفت ﺁن کشور شده بودند .
اما کودتای ۲۸ مرداد می گوید امکانهای سیاسی در اختیار نبودند . سندها نیز می گویند زمان بهزمان از این امکانها کاسته می شدند . در حقیقت، نه تنها قدرت طلبان وابسته به بیگانه خویشتن رااز خفت بیگانه گرائی نمی ﺁسودند و به نهضت ملی نمی پیوستند ، بلکه از رهبری نهضت ملی ایرانبود که کسانی جدا می شدند و به بیگانه گرایان ملحق می شدند . به قول مصدق، ﺁن دسته ازهمکاران و همقدمان او که بخاطر قدرت طلبی در نهضت ملی ایران شرکت کرده بودند، در بیگانهگرائی و دشمنی با حکومت نهضت ملی پیشتاز نیز می شدند .
با وجود این، امر مهمی در تاریخ ایران روی داد : در تاریخ ایران، جنبشهای ملی فراوان رخ داده اند. پیش از نهضت ملی کردن صنعت نفت، جنبش تحریم تنباکو و انقلاب مشروطیت رخ داده بودند . امااین اول بار بود که مردم همه روز در نهضت ملی نقش پیدا می کردند . مصدق موفق شد مردم را درصحنه نگاه دارد و به یمن حضور ﺁنها در صحنه سیاسی کشور، دولتی که در وابستگی به قدرتمسلط ساخت گرفته بود، تحت مهار ﺁورد . اسناد می گویند : هرگاه در ۲۸ مرداد نیز مردم به صحنه درمی ﺁمدند، کودتا به شکست می انجامید . اما چرا این امکان بکار نرفت ؟ همانطور که در این تاریخمی خوانید، توجیه این بوده است که گرچه کودتا را می شد در هم شکست اما بعد از ﺁن، دولتی میماند بدون امکان مالی ضرور برای مقابله با تحریکهای امریکا و انگلیس و روس و با وجود حزب توده ازسوئی و ارتش نا منسجم از سوی دیگر و برانگیختن ایلها به عصیان و… بنا بر این، شایسته این بودکه به مردم کشور نقشی در ناکام کردن کودتا داده نمی شد و ﺁنچه باید می شد، بدون خون ریزی میشد . دست کم کشور تحویل روسیه نمی گشت .
ﺁیا این استدلال صحیح بوده است؟ اسناد پاسخ منفی به این پرسش می دهند . در حقیقت،رهبری نهضت ملی نمی دانست که دست دشمن خالی است و چاره خود را در این می بیند که کارنفت را با حکومت مصدق تمام کند . با توجه به این واقعیت که برخاستن مردم به جنبش همگانی و حضور مداومشان در صحنه سیاسی ایران، ره ﺁورد تجربه نهضت ملی ایران بود و انقلابی را میسر کردکه در ﺁن گل بر گلوله پیروز شد و همین حضور مداوم کار رهبری قدرت طلب را به جائی رساند کهبگوید : ۳۵ میلیون بگویند بله من می گویم نه، دست ﺁورد نهضت ملی ایران بسی بزرگ است . باتوجه به این امر که، این بار، بیرون کردن مردم از صحنه سیاسی کشور بسی دشوار تر شد ( رویﺁوردن گروههای زورمدار به خشونت و گروگانگیری و محاصره اقتصادی و جنگ و بکار انداختن ماشیناعدام و بحران سازیهای مداوم در ایران و انیران )، باطل کننده سحر استبداد یافته شده است : حاکمان مستبد همچنان، در وحشت از جنبش همگانی مردم، صبح را به شب و شب را به صبح میﺁورند . در حقیقت، چنین جنبشی است که ایران را بطور برگشت ناپذیر در راست راه رشد در استقلالو ﺁزادی و بر میزان عدالت اجتماعی قرار می دهد . فراگیر شدن فرهنگ ﺁزادی حضور مداوم مردمکشور را در صحنه سیاسی میسر می کند و این حضور ضامن استقرار و استمرار مردم سالاریپیشرفته ای می شود که به یمن شرکت مردم در رهبری امور خویش، از فساد مصون می ماند . اینست ﺁرمان مصدق و همه ﺁنها که پیش و پس از او، راست راه استقلال و ﺁزادی را در پیش گرفتند ومی گیرند . این ﺁرمان در حال تحقق است .
۱ – در ۱۳ ﺁبان ۱۳۵۸ ، « دانشجویان پیرو خط امام » سفارت امریکا را اشغال کردند و کارکنان ﺁن را بهگروگان گرفتند . در این باره رجوع کنید به « سیاست امریکا در ایران ، کتاب دوم در گروگانگیری ،نوشته ِ ابوالحسن بنی صدر . و نیز مراجعه کنید به ترجمه ترجمه کتاب Trick or Treason , The October Surpirse Mystery از روبرت پاری و نیز به « تحقیقها و یافته های جدید پیرامون « اکتبرسورپرایز » و « ایران گیت » از روبرت پاری ، هر دو ترجمهِ ابوالحسن بنی صدر و « گروگانگیری وجانشینان انقلاب » از احمد جعفری .
❊
کتاب به شکل پی دی اف:
❊
❊
کتاب به شکل مایکروسافت وورد:
نهضت ملی ایران و دشمنانش به روایت اسناد
❊
کتاب به صورت مک پیجز:
نهضت ملی ایران و دشمنانش به روایت اسناد
❊
❊
❊
کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ هیلاری کلینتون- پشیمان از کودتا و ساقط کردن هواپیما
❊
